Radioamateurs offerden hun leven voor onze vrijheid – deel 1

Mag ik in de allereerste plaats U, voorzitter, danken voor de geboden gelegenheid om in dit plechtig oogenblik, nu de Vereenigingsraad overgaat tot het benoemen van eereleden, zij het helaas posthuum, een enkel woord te mogen spreken. Ik stel er daarom zoo’n prijs op, voorzitter, omdat ik met eenige van deze gevallen vrienden in het verzet heb mogen samenwerken, dan wel in gevangenschap contact mee heb gehad en ik hun hooge opvattingen van plicht en vaderlandsliefde heb  leeren kennen en ook de overtuiging heb, dat zij fier en onverschrokken voor het vuurpeleton zullen hebben gestaan, dan wel de kwellingen van gevangenis of concentratiekamp hebben gedragen en daarmede de eer van het Vaderland, ook in het moeilijkste uur van hun leven, hebben hooggehouden. En tenslotte stel ik er op prijs op dit herdenkingswoord te spreken, omdat ik in de illegaliteit met zoovele amateurs heb mogen samenwerken en dus mede namens hen spreek.

Gij vrienden hier in de zaal, waaronder er zijn, die ook ternauwernood aan den dood zijn ontsnapt, voor U behoef ik niet uiteen te zetten, welk een belangrijke taak de radio in de oorlogsvoering en in het verzet heeft gespeeld, nochte wijzen op het gevaar, verbonden aan dat verzetswerk, vooral in het laatste oorlogsjaar, toen de opsporingsmethode tot de grootst mogelijke perfectie was opgevoerd en heele groepen opgerold en daarna uitgemoord. Gij allen vindt allen vindt, dat ook velen uit de rijen van onze amateurs aan dat belangrijke werk hebben deelgenomen en dat velen helaas ook zijn gevallen.

Wanneer ik, vrienden, in dit voor onze vereeniging zoo historische uur slechts enkele figuren voor Uw geest wil brengen, dan wil ik daarmede eeren ALLEN, ook de gevallen radio-menschen buiten onze amateurkringen, omdat allen hun leven hebben gegeven voor ons en voor onze bevrijding.

Na de capitulatie meenden de aanvallers dat de strijd in Nederland ten einde was. Hoe hebben zij zich vergist, de komende jaren zouden dat afdoende bewijzen. Zeker, laat ons eerlijk bekennen, in de onthutsing van de eerste  maanden en in het schijnbare correcte optreden van de Duitschers meenden velen, dat het wel los zou loopen en drong eerst later de harde werkelijkheid tot de massa door. Maar er waren er ook gelukkig, die vrijwel onmiddellijk begrepen, dat eerst nu de strijd op het binnenlandsche front een aanvang had genomen en dat die strijd niet zou eindigen voor en aleer de laatste Duitscher uit ons land zou zijn verdreven.

En tot die helden van het eerste oogenblik behoorden ook een aantal amateurs, die in klein verband, hetzij contact met Engeland trachtten op te nemen, hetzij voor binnenlandsche spionage hun radio-capaciteiten beschikbaar stelden. Tot hen behoorden onze gevallen vrienden broeder Klingen, PAøXL, van Lent, PAøXI, Meertens, PAøMO, Neuteboom, PAøGR en Haspels. De volledige consequenties van hun arbeid beseffende, hebben zij toch niet geaarzeld zich in te zetten en ten slotte hun jonge leven voor het vaderland geofferd. Deze pioniers van het verzet hebben niet vergeefs gearbeid, nieuwe groepen bleken bereid het begonnen werk voort te zetten, geïnspireerd door den heldenmoed van deze mannen. In grooter verband werd het verzet georganiseerd, schier op elk terrein en overal domineerde de radio.

Het heeft mij daarom, voorzitter, als P.T.T.-er ontroerd, dat op de zoo keurig uitgevoerde fotopagina het portret niet ontbrak van “Karel” of “lange Jan”, den electrotechnischen ambtenaar van de P.T.T. Jan Thijssen, den grootenverzetsman, die ook als hoofd van de radiodienst van den O.D. de algemeene leiding had over zoovele van onze amateurs. Gij, redactie, hebt zoo juist aangevoeld, dat het beeld van dezen grooten man bij de herdenking door de V.E.R.O.N. niet mocht ontbreken. Daarvoor mijn innigen dank.

Ik breng U dan voor Uw geest van Braak, PAøGA, eens de groote stuwkracht en onvermoeide secretaris van de Vuka, de vriend van velen, de man met de opgewekte stem, die des Zaterdagsavonds nooit ontbrak op het 80 meter appel. De man ook van het verzet, op velerlei terrein en waarmede ik vrijwel onafgebroken contact heb onderhouden. Voor mij tevens de hartelijke vriend waar ik bij nacht en ontij terecht kon en die mij zulke uitnemende diensten heeft bewezen bij het zoeken van medewerkers. Zijn heengaan heeft voor mij een groot persoonlijk verlies beteekend. Reijns, PAøRS en van Mansum, PAøXK, helden van het verzet. Reijns aanvankelijk alleen de radiocommandant voor den Haag voor het binnenlandsche radionet en van Mansum een van zijn trouwste en moedigste medewerkers. Reijns en van Mansum spoedig ook mijn medewerkers voor de radioverbinding op Engeland.

Vrees hebben deze kerels niet gekend, zij konden alleen hun plicht tegenover het Vaderland. Want, vrienden, moet men niet over groote moed beschikken met dit gevaarlijke werk door te gaan, ook toen ik gearresteerd was? Moed om door te gaan, toen de stroomvoorziening in den Haag vrijwel was uitgeschakeld en er nog slechts twee zendposten clandestien van stroom werden voorzien. Door te gaan, ondanks de overtuiging, dat het uiterst gevaarlijk werd zoo dikwijls uit eigen woning te moeten uitzenden. Door te gaan, enkel en alleen omdat de verbinding met de autoriteiten in Eindhoven gebiedend noodzakelijk was.

Zondag 18 Februari 1945 werden zij overvallen, 8 Maart daaraanvolgend vermoord, twee maanden voor de bevrijding, waarvoor zij jaren hadden gestreden en geofferd. Hun heengaan heeft mij diep geschokt en met groote eerbied zal ik hen blijven gedenken.

Mag ik U, vergadering, herinneren aan de Vries, PAøVL, en Touw, PAøZB, de groote helden, die in het Zuiden hun leven hebben ingezet, om door hun radioverbinding het oprukkende geallieerde leger met hun belangrijke militaire gegevens behulpzaam te zijn. Zij hebben tenslotte moeten vechten tegen een overmachtigen vijand, tot zij, gewond, niet meer verder konden. Eenige dagen later werden zij vermoord.

Doch ook hun werk is niet tevergeefs geweest.

En dan tenslotte onze vrienden Gehrels, PAøQQ en op den Velde, PAøOZ. Stel U voor een cel in de Polizeigefängnis in Haaren, er is zeer strenge isolatie, je zag nooit iemand. Je werd apart gelucht, cel voor cel. Er was geen enkel contact met medegevangenen. Signalen via muur of verwarming waren uitgesloten. De Grüne en de S.D. waren daarop volkomen ingesteld. Het was kort voor Kerstmis 1943.

Op een zeker oogenblik hoorde ik het rythme van morseseinen. Het bleek na onder zoek uit de kraan te komen. Met het oor tegen de kraan hoorde ik inderdaad morsesignalen en wel een cq, een algemeene oproep, de call was door storing niet te verstaan. De onmiddellijke reactie was, hoe kan dat, hoe doet men dat. Ik zette de kraan open en onderbrak de straal met mijn hand. Het bleek echter het ware niet te zijn. En plotseling vond ik de oplossing. De kraan zelf werd als morsesleutel gehanteerd en in het rythme van morse open en dicht gedraaid. Ik was de eenige niet, die de oproep had bemerkt. Ook mijn vriend Tijdgat, PAøTY, die 2 cellen van mij af bleek te zitten was aan het  proefnemen geslagen en al heel spoedig hadden we een uitgebreid qso, in het begin nog wat stuntelig, doch geleidelijk werd de noodige routine verkregen. En zoo maakte ik, op een algemeene oproep een verbinding met QQ en ondanks, dat hij een verdieping lager zat en een groot aantal cellen van me af, slaagde de verbinding uitstekend. Hij bleek de geestelijke vader van dit communicatiemiddel te zijn. En zoo mocht ik dan het voorrecht hebben zoowel met QQ als met OZ vele gesprekken te voeren. Het zal ongetwijfeld de laatste geniale vinding van QQ wel zijn geweest, zóó geniaal, dat we maanden lang, zonder ontdekking, dagelijks met tientallen mede-slachtoffers verbinding hadden en Tijdgat somtijds geheele couranten via het waterleidingstelsel de gevangenis doorseinde. En zoo mocht ik ook op deze unieke amateurwijze voor ons transport naar Utrecht afscheid nemen van deze beide vrienden, niet beseffende, dat ook zij hun leven zouden moeten offeren voor de groote zaak, de vrijmaking van ons land.

Ik heb mij moeten beperken, voorzitter, tot het schetsen en naar voren brengen van enkele vrienden. Maar in hen herdenken wij met diepen eerbied en groote dankbaarheid allen, niemand uitgezonderd. Wat zij voor ons Vaderland hebben gedaan, zullen wij dan ook nooit mogen vergeten. Als vereeniging, als VERON, eeren wij deze helden en bij ons zullen zij een groote plaats blijven innemen, maar ook individueel hebben wij nog een plicht. Want beseffen wij wel, dat deze gevallen vrienden hebben nagelaten een weduwe, veelal met kinderen, dat er ouders zijn, die hun liefste zoon hebben moeten afstaan en vergeten wij niet, hoe troosteloos voor velen het leven geworden is. Toont daarom de nagelaten betrekkingen. Uw medeleven en Uw vriendelijkheid. Ik weet bij ervaring, hoe bij feestdagen of dagen van herdenking zij hunkeren naar een blijk van medeleven, een blijk van vriendschap. Dat dit geen frase is, moge blijken uit hetgeen een van de weduwen mij schrijft: “ook dank ik U beiden voor Uw bezoek met Paschen. Het deed goed te ondervinden, dat oude vrienden aan me denken. Ik hoop U nog dikwijls hier te zien”.

Ik doe dan ook een hartstochtelijk beroep, help hen vrienden, waar gij helpen kunt. Zij hebben daar recht op.

En dan tenslotte nog dit:Wanneer wij erkennen, dat de gevallen helden voor ons een voorbeeld moeten zijn voor de houding in de toekomst, dan hebben wij ook verplichtingen aan ons opgelegd. Ik moge U in dit verband nog wel eens wijzen op de buitengewone tegemoetkomendheid van den Directeur-Generaal en andere autoriteiten en vooral op de medewerking van den Chef van den Radio-Controledienst en dat is in de allereerste plaats een gevolg van het feit, dat erkend wordt het groote en vele werk, dat talrijke amateurs in het verzet en voor de bevrijding hebben gedaan en meer in het bijzonder uit eerbied en erkentelijkheid voor hen die vielen.

Zonder restrictie of pardon zullen wij hebben te toonen dit waardig te zijn. Wij dienen onze verplichtingen volledig te begrijpen. Daarom vrienden verleen overal, waar dit noodig mocht zijn, Uw medewerking, steunt Uw bestuur inzijn poging orde en discipline door te voeren en helpt krachtdadig bestrijden ontoelaatbare dingen in den aether. Laten wij bij onze handelingen als amateur steeds denken aan die hooge plichtsbetrachting van onze dooden, die straks UWE en MIJN eereleden zullen zijn.

Eeren wij hen niet alleen met het woord, doch vooral met de daad.

Ik dank u.