CW-echo’s uit lang vervlogen tijd

Tijdens mijn zoektochten op zolders van de ons ontvallen radiozendamateurs, kom ik soms bijzondere apparaten tegen. In dit artikel een buitengewone ontmoeting met een stukje nostalgie uit 1935 gevonden op de zolder van Henk Teubler (PA1HT, SK).

Ruim twee jaar na zijn overlijden belde Hannie, de XYL van Henk  (PA1HT), mij op, ze had de zolder nog eens doorzocht en daar vond ze nog enkele radiodingen. Of ik kon komen kijken was haar vraag, ja natuurlijk was mijn antwoord en begin juli ben ik even op die zolder gaan kijken. Tal van stoffige radio onderdelen trof ik aan, maar in een hoekje stond een bruin houten kastje, het bleek een zelfbouw CW-sounder te zijn. Compleet met een duidelijke beschrijving en verklaring uit 1935 waarom je dit zou moeten bouwen, de titel spreekt voor zich, als je de Morse taal wilt leren, dan zul je een apparaat bouwen om dit te doen.

Naast het beluisteren van de kortegolf frequenties en trachten dit te ontcijferen, zul je ook de tekens in de vingers moeten krijgen.

Hannie wist mij te vertellen dat Henk gezegd had, dit kastje moet naar Koos als ik er niet meer ben! Ik ben zeer onder de indruk dat het apparaat nu bij mij in de vitrinekast mag staan, samen met alle seinsleutels uit vroeger tijd.

De beschrijving van dit mooie oude apparaat, staat verder op in dit artikel, samen met gedetailleerde foto’s.

Het hart van deze sounder bestaat uit een zogenaamde acculamp van het type A 410 / A409 / A415 of A425. Aangevuld met een laagfrequent trafo ontstaat een oscillatie, als je de seinsleutel indrukt, dus een hoorbaar signaal, zie daar een CW-sounder.

Het bruin houten kastje is een origineel uit 1935 en werkt uitstekend op een platte 4,5 v batterij.

Ik dank Hannie voor de opmerkzaamheid op haar zolder.

Koos ( PA3BJV)

Leer het esperanto van de ether (14 juni 1935)

Hoe gemakkelijk is het niet de Morse-tekens te verstaan. Niet alleen voor de radio-luisteraar, maar ook voor den padvinder en zijn soortgelijken Het verlangen naar een gemakkelijke niet te kostbare methode om door zelfstudie Morse-schrift te leren seinen en lezen bleek de Iaatste tijd weer levendig te worden, nadat een inzinking gevolgd was op de eerste verwoede amateurtijd van 20 jaar terug. Wij willen dit verlangen op gepaste wijze naar daden stimuleren. Vandaar dat Jan Gertsen hier een onderwerp aanroert, dat weliswaar als een oud paardje van stal komt, maar dat neigingen vertoont opnieuw te willen draven.

WANNEER we een goed ontvangtoestel hebben, en het zoeken van stations van 10 meter af voor ons slechts kinderwerk is, weten we, hoe ontelbare telegrafiestations de revue passeren.

Van veel stations kunnen we de taal niet verstaan, maar toch zijn er nog voldoende, meer speciaal amateurzenders, die onze aandacht vragen en jammer is het dan, wanneer we de tekens niet begrijpen.

Is dat nodig? Ontbreekt er niet iets aan onze radiovaardigheid, wanneer we de Morse-code niet onder de knie hebben?

Niemand kan ons verplichten die code te leren! Maar juist omdat er geen dwang Is, zal het ons des te meer voldoening schenken, wanneer we ons de kunst van het seinen eigen hebben gemaakt.

Of het leren er van moeilijk is ? Ja en neen! Voor den man met een wil, is het leren hiervan, spelen. De grootste moeilijkheid voor hem, die meent het toch nooit te kunnen leren is, die zelfonderschatting terzijde te stellen.

Voor onze zelfstudie hebben we nodig een

Oscillator,

die we getekend vinden in figuur 1, in de meest eenvoudige vorm.

Benodigd zijn:
een plankje, de grootte afhankelijk van de onderdelen;
1 laagfrequenttransformator;
1 lampvoet;
1 acculamp bijv. A 410; A 409; A 415; A 425, enz.;
3 zaklantaarnbatterijtje, beter is echter een accu 4 volt;
2 weerstanden ieder 25000 Ohm;
2 strookjes isolatiemateriaal
4 stekkerbussen.

Gezien de oude lampen en onderdelen, die we van oude toestellen bezitten, zijn de kosten vrijwel nihil.

Bij gebruik van een accu kunnen we op het strookje isolatiemateriaal naast de bussen B nog twee stekkerbussen plaatsen, waarmede de draden, die op fig. 1 aan plus en min van het zaklantaarnbatterijtje bevestigd zijn, verbonden worden.

Overigens kan nog in één der leidingen van accu of batterij een gloeistroomweerstand van 30 Ohm opgenomen worden, die tevens als uitschakelaar kan dienst doen.

Wanneer we nu de bussen A kortsluiten en op de bussen B een hoofdtelefoon of meerdere in serie aansluiten, zullen we in die telefoon (telefoons) een signaal horen, dat met het geluid overeenkomt met dat de telegrafiestations in ons radiotoestel doen horen.

Hoewel we slechts een spanning hebben van 4 volt, is dit voldoende plaatspanning, om ons apparaatje te doen oscilleren.

Bij het gebruik van hoofdtelefoons kan de weerstand van 25000 Ohm over de klemmen B vervallen, doch wanneer we die klemmen verbinden met de pickup-klemmen van ons radiotoestel, is die belastingsweerstand wel nodig, tenzij we als volumeregeling een potentiometer van 25000 Ohm gebruiken, die dan tussen de klemmen B en de pick-up-klemmen wordt aangebracht.

Bij deze combinatie klinkt het signaal keihard uit de luidspreker, zodat we hier een goede combinatie hebben voor klassikaal onderwijs. Steeds zullen we als lamp het type A gebruiken, vanwege de geringe gloeistroom.

Thans moeten we even stilstaan bij

De seinsleutel

Een handig amateur kan deze zelf vervaardigen en overigens verwijzen we de Amsterdamse radioamateurs naar het artikel over de Zondagmorgen-close-ups.

In het uiterste geval kan een schelknopje dienst doen, hoewel het aanbeveling verdient van meet af aan een sleutel te gebruiken.

De sleutel veroorzaakt bij neerdrukken kortsluiting, zodat, wanneer we deze doormiddel van snoer verbinden met de bussen A, we het in de hand hebben het signaal naar believen kort of lang te doen weerklinken.