Dit jaar moest het er maar eens van komen: zelf de kerstboodschap van het oudste werkende zendstation ter wereld ontvangen. De zender stamt uit 1924 en is nu (2021) dus 97 jaar oud. Het zendsignaal op 17,2kHz, wordt mechanisch opgewekt door een alternator gekoppeld aan een elektromotor. Het vermogen is 200kW, dat is nog is QRO!
Voor je dit bericht kan ontvangen moet je zelf wel wat doen, want niet alles is kant en klaar te koop. Al jaren kwam dit ter sprake wanneer we als groepje QRPers/bouwers, bij elkaar waren. Als ik er dan in december aan dacht, was de gebeurtenis al te dicht bij om er iets aan te doen. Nu -dit jaar- dacht ik er wel op tijd aan.
Eerst ben ik begonnen met artikeltjes en ervaringen lezen op het internet. Daaruit blijkt dat bijna iedereen voor ontvangst van deze zeer lage frequentie wel een up-convertor gebruikt. Voor de gebruikte antennes zijn de meningen verdeeld in twee kampen. Het ene kamp gebruikt een actieve antenne, zoals bijvoorbeeld het miniwhip ontwerp van PA0RDT, het andere kamp maakt een loopantenne, alleen maar zelfbouw.
Het artikeltje van PC2C sprak mij erg aan dus dit heb ik -min of meer- gevolgd.
Ik ging dus voor ‘het andere kamp’, gewoon omdat zo een raamantenne leuk is om te bouwen. Na de nodige spullen bij elkaar te hebben gezocht werd een raam van ongeveer 80 x 80cm in elkaar geschroefd. Niet al te precies, maar netjes genoeg. Omdat het hier gaat om veel windingen, heb ik een soort kam aan het eind van de houten uithouders gemaakt, met vier groeven. Het aantal wikkelingen op de loop-antennes van de verschillende bouwers loopt erg uiteen. Ik wilde er eigenlijk plusminus 250 wikkelingen opleggen, maar kwam niet verder dan 120, toen was al mijn montage draad op. De koppelspoel heeft 25 wikkelingen. Dit om de Q van de kring niet te veel te belasten in verband met de redelijk lage ingangsimpedantie van de NE602. Na het meten van de inductie van de spoel (28,1mH), kan je uitrekenen dat er een condensator van 3,1nF aan moet om de boel resonant te krijgen op 17,2kHz. Om toch een beetje te kunnen tunen wilde ik er ook een afstemcondensator in zetten, zo één uit een oude middengolf radio: 2 x 365pF. Voor de vaste condensatoren heb ik wat betere kwaliteit gebruikt: 2 x 1nF en 1 x 510pF parallel aan de afstemcondensator.
Dan komt het controleren en afstellen. Iemand op internet beschrijft hoe dat kan, ik kan echter niet meer achterhalen wie dat beschreven heeft maar…:
Met de toongenerator en frequentie teller aan de loop via een weerstandje van 100k Ohm met de scoop op de koppellus meten en kijken of er gepiekt kan worden. Eventueel C-tjes aanpassen. En? Ja! het piekt.
Volgende stap was de up-convertor. Ik had het ontwerp van Elektuur al eens gemaakt en na een grondige zoektocht in de shack ook weer terug gevonden. Het zat echter niet meer in een doosje, dus ik heb het alsnog ingebouwd. Bij de bouw kon ik het kristal niet precies op 10MHz krijgen. Er bleef zo’n 4,2kHz verschil. Als achterzet wilde ik eerst de Juma TRX2a gebruiken, maar die heeft toch te veel fluitjes op deze frequenties. Dus overgeschakeld naar de Elecraft K2. Wanneer de hele opstelling dan staat en aangesloten is, kan je met dezelfde meetopstelling en de convertor op de koppellus alles precies afstellen. Dit is wel verstandig omdat er nogal wat ‘onbekende factoren’ in de opstelling zitten zoals:
- Staat de antenne wel gericht?
- Hoe hard zal het signaal zijn, kan ik hem vinden?
- Wat is de verstemming van de omgeving?
Op vrijdag, kerstochtend, om 09:00 zou het dan gebeuren. Al ver voor die tijd was ik in de shack aanwezig en heb de boel aangezet. En wat gebeurt er ..helemaal niks.. oorverdovende stilte.. Met de voedingsstekker eerst de convertor aan en uit, geen ruis vermeerdering. Daarna het kastje van de convertor open en na druk op het printje te hebben gegeven, begon de herrie. Eindelijk! het bleek dat het IC-tje niet goed contact maakte. Maar er was wel een boel herrie op de frequentie, allemaal geratel en gekras. Jammer genoeg precies op 10.021.4MHz waar SAQ zou uitkomen. Na het uiteindelijk uitschakelen van de eigen voeding van de K2 was het weg. Gelukkig heeft die K2 een interne accu.
Om 08:25 de computer bijgezet op het Youtube kanaal van de Alexander stichting. Men ging gelijk over tot het opstarten van de zender. Heel indrukwekkend om al die 97 jaar oude spullen nog gewoon vlekkeloos aan het werk te zien. Nadat men de antenne had aangeschakeld werd begonnen met V V V -tjes te seinen.
Nu was het tijd om de boel hier op te zoeken en in te stellen. Met wat fijn afstemmen werd het signaal gehoord, S2, maar goed waarneembaar. Na de antenne nog wat beter te hebben uitgericht en bijgesteld was ik klaar voor de boodschap van 09:00. Netjes met de hand geseind in een angstig strak ritme.
Met de telefoon heb ik alles opgenomen op video en ben na de uitzending heerlijk achterover gaan zitten met een grote grijns op mijn gezicht, missie geslaagd!!
Heerlijk toch, dat zelfbouwen.
AR AR Sk de Rick PA5NN
Vrijdag 18 oktober vond voor het derde jaar de zelfbouwtentoonstelling plaats, de ultieme gelegenheid om zelfgebouwde radioprojecten te tonen.
Rient had zijn zelfgebouwde Enigma-E op de tafel tentoongesteld staan, een elektronische replica van de beroemde Enigma machine waarmee de nazi’s hun berichten versleutelden in de oorlog. De mooie houten behuizing eromheen is ook zelfbouw.
ook door Koos zelf gerestaureerd, aangesloten en het geheel was werkend te bewonderen.
