De Amersfoortse VERON oprichtingsdelegatie

/in /door

Door Eddy Krijger (PA0RSM)

In mijn vorige stukje (1) over de oprichting van onze afdeling ging ik nader in op onze afdelingsbestuursleden “van het eerste uur”. Maar bij het doorvorsen van allerlei archiefstukken, samen met onze Frank – PA3DTX, stuitte we op een aantal dwarsverbanden. Deze zijn te leuk om ze te terzijde te leggen. Ik heb ze gegroepeerd rondom “onze” delegatie die in oktober 1945 naar Hilversum werd afgevaardigd. Wie waren ze, wat waren de omstandigheden, waar woonde ze en hoe oud waren ze toen?

Rond die omstandigheden een woordje vooraf; ten tijde van de conferentie waren persoonlijke zendmachtigingen nog niet teruggegeven. De vermelde roepletters van de gedelegeerden zijn dus indicatief. Immers, op 2 december 1939 waren alle zendmachtigingen ingetrokken. En voor de teruggave van die zendmachtiging moest een verzoek worden ingediend via de VERON aan de PTT. In juni 1946 werd het radio reglement opnieuw bekrachtigd is door HM de koningin. Zij die daarvoor in aanmerking kwamen (*) ontvingen opnieuw hun zendmachtiging.

(*) Soms werd een verzoek afgewezen “wegens onvaderlandslievend gedrag gedurende de bezettingsjaren en de daaraan voorafgaande periode, bijvoorbeeld in de vorm van actief lidmaatschap van de NSB” zo lees ik in het standaardwerk “vijftig jaar VERON, honderd jaar radio” van D. W. Rollema (PAoSE).

Zendexamens voor en na de oorlog

Overigens werd het eerste zendexamen vóór de oorlog gehouden op 19 augustus 1929. Ik heb kunnen herleiden dat toen een minimum leeftijd van 18 jaar gold voor een persoonlijke zendmachtiging. Het laatst gehouden zendexamen vóór de oorlog was op 12 april 1939. Alhoewel voor begin juli nog een examen werd aangekondigd:

Examens Radioamateurs (Radio Expres – 16 juni 1939)
Begin Juli a.s. zal wederom examen worden gehouden tot het verkrijgen van een amateur-radio-zendmachtiging of een verklaring van bevoegdheid tot het bedienen van een amateur-radio-zend-inrichting. Het examen zal in het gebouw Scheveningscheweg 6 te ’s-Gravenhage worden afgenomen en te 19 uur aanvangen. Aanmelding dient te geschieden uiterlijk Maandag 26 Juni 1939. Zij, die aan dit examen wenschen deel te nemen, moeten hun verzoek om een zendvergunning richten tot den Minister van Binnenlandsche Zaken, of om een verklaring van bevoegdheid tot den Directeur-Generaal der P.T.T.

Of dit aangekondigde zendexamen, van begin juli, nog door is gegaan is mij niet gebleken, wel vond ik de volgende berichten:

De amateurbanden voor oorlogsdoeleinden (Radio Expres – 6 october 1939)
Nu in de oorlogvoerende landen en ook in de meeste neutrale landen in Europa het gebruik van amateurzenders tijdelijk is stopgezet, zijn de golfbanden, die voor de amateurs waren gereserveerd, rustige open plekken in de frequentieschaal geworden. Daarvan werd door de Polen te Warschau na het onklaar worden hunner omroepzenders gebruik gemaakt om een noodzender in den 40 m-band in werking te stellen, waarmede o.a. ook berichten naar Engeland werden doorgegeven. Men schijnt te moeten verwachten, dat de oorlogvoerenden ook verder voor noodzenders frequenties in de amateurbanden zullen gaan kiezen. Tijdens den burgeroorlog in Spanje hebben de belligerenten aldaar dit ook reeds gedaan, ofschoon de banden toen niet eens „vrij” waren. Voor de amateurzenders zit er uit den aard der zaak een kwade kant aan dit „tijdelijk leenen” van hun golflengten.

Voorloopig geen examens voor radiozendamateurs. (Radio Expres – 20 october 1939)
In verband met de schorsing van het gebruik van particuliere radiozendinrichtingen, zullen voorloopig geen examens tot het verkrijgen van een amateur-radio-zendinrichting worden gehouden. Aan een eventueel besluit, om de examens opnieuw te houden, zal tijdig in de pers bekendheid worden verleend.
Nà de oorlog werd het eerste zendexamen gehouden op 8 april 1946. Een uitgebreid verslag daarvan staat in mijn vorige stukje “De oprichting van de VERON afdeling Amersfoort”.

De Radioconferentie op 20 en 21 oktober 1945 te Hilversum

Honderd afgevaardigden uit het hele land wisten de weg naar Hilversum te vinden. Dat was in 1945, vanwege de oorlogsschade aan bruggen en wegen, een behoorlijke logistieke operatie. Veel afgevaardigde werden ondergebracht bij Gooise medeamateurs. Voor onze Amersfoortse delegatie was de afstand nog redelijk overbrugbaar.
Ter illustratie voeg ik een detail van een oude ANWB kaart uit 1946 bij. Opvallend is dat de kortste route tussen onze twee steden nauwelijks veranderd is.

De Amersfoortse afvaardiging

In alfabetische volgorde zijn de, correct geschreven, namen, roepletters etc.:

  • F. Bennik Jr. – PA0OE (1910 – 1971)
  • J.M.F.A. van Dijk – PA0WT (1912 – 1973)
  • W.F. Engel Jr. (gb 1919)
  • J. Fortuin – PA0MJ (1912 – 1965)
  • Jhr. P.J.H. Röell – PA0WG (1913 – 1995)

F. Bennik – PA0OE (35 jaar)
Officiële naam “Frederik”, deed in 1930 zendexamen en was dus een zendamateur van de eerste uren. Volgens zijn QSL kaart woonde toen in Bergen NH. In de NVIR lijst in 1938 lees ik z’n nieuwe adres op Kamp 29 te Amersfoort. Ten tijde van de conferentie was OM Bennik 35 jaar.
OM Bennik was tussen 1950 – 1957 lid van de VERON vossenjachtcommissie. In het boekje van Jan Hoek (PA0JNH) over de Vossenjachten – Bekerjachten (1935-1965) lezen we:

“OM Bennik – PA0OE, die de vader is van het huidige bekerjachtsysteem genoemd kan worden, wil zelf de uitslag van de slotjacht 1957 bekend maken en tevens zijn tranen tonen bij deze begrafenis.”

In 1953 reisde hij samen met Bob Manheim – PA0BT naar het watersnood rampgebied, maar de extra hulp was toen niet meer nodig. Op 20 november 1971 is hij in Amersfoort overleden, waarna zijn roepletters zijn vervallen.

J.M.F.A. van Dijk – PA0WT (32 jaar)
“Joop” voor zijn radiovrienden, woonde op de van Limburg Stirumlaan 20 (2) in Amersfoort. Hij was een fervent radioamateur en bezat patenten op radio uitvindingen. Op zijn huisadres waren enkele bedrijfjes gevestigd. Tevens kende hij OM Röell – PA0WG goed, omdat die -in 1937- zijn woonadres als zenderlocatie mocht gebruiken. OM van Dijk behaalde in 1938 zelf zijn zendexamen.
Tijdens de oorlog had hij een actieve rol in het verzet en was ook chef van het Corps Regeerings Berichten Dienst, de ondergrondse organisatie die een geheim netwerk van radiozenders, ontvangers en koeriers door heel Nederland opzette.
In 1947 had hij het initiatief genomen tot de oprichting van een RADAR proefstation te Noordwijk aan Zee. Zijn roepletters verhuisde op 1957 naar QTH Noordwijk aan Zee. In het Amersfoortse adresboek van 1959 stond het oude adres nog op zijn naam. Hij had ook een huis te Mont-sur-Rolle in Zwitserland waar hij in 1973 is overleden, waarna de roepletters PA0WT zijn vervallen.

W.F. Engel Jr. (26 jaar)
Willem Frederik, woonde op adres van ouders aan de van Hogendorplaan 7 te Amersfoort. Hij was oud-voorzitter van de VUKA afdeling Centrum en oprichter van de (een paar maanden eerder opgerichte) Nederlandse Unie van Radio Amateurs. (N.U.R.A.) Hij had (nog) geen zendmachtiging. Was in 1945 secretaris van de afdeling en vertrok in 1946 naar het buitenland.

J. Fortuin – PA0MJ (35 jaar)
Jacobus, “Koos” geboren in 1912 te Maassluis, deed zijn zendexamen in 1937. In 1939 staat PA0MJ geregistreerd op het adres Woestijgerweg 142. Hij stond vermeld als “radio-technieker” in de Amersfoortse adressengids van 1940. Op 19 december 1940 gaf hij een demonstratie en voordracht bij de VUKA afd. Centrum over het verschil tussen AM en FM.
In 1953 was hij samen met PA0PWS tijdens de watersnoodramp actief als “station MJ/A”.
In het december nummer van het Electron 1951 lezen wij in het artikeltje “De bekerjachten in 1951” dat OM Fortuin ook een paar jaar lid van de vossenjacht-commissie is geweest. Vanaf 1953 t/m 1961 was OM Fortuin voorzitter van onze VERON afdeling Amersfoort. Tevens was hij van 1958 tot 1964 voorzitter van landelijke VERON Vossenjacht- en Bekerjachtcommissie. OM Fortuin overleed op 22 maart 1965. De roepletters vervielen in 1965.

Jhr. P.J.H. Röell – PA0WG (32 jaar)
Volledig uitgeschreven Jonkheer Pieter Jan Hendrik Röell. De familienaam, van de adellijke tak Röell – de Beaufort, wordt vaak foutief afgedrukt als “Roëll” of “Roell”. Dit is kennelijk als gevolg van typografische beperkingen. De “Ö” is namelijk in Nederland een niet veel voorkomende letter. OM Röell is geboren in Soest en woonde op Huize Schuttershoef te Leusden. Studeerde op het Gemeentelijk Gymnasium. In 1931 slaagde hij op 18 jarige leeftijd voor zijn zendmachtiging. Zijn roepletters PA0WG werden ingeschreven op Leusden. OM Röell was een warm voorstander van selectieve ontvangers, zoals de super hetrodyne, zo staat er in CQ-NVIR te lezen. In de NVIR zendmachtigingenlijst van 1938 woonde hij kennelijk in bij zijn familie W.H. de Beaufort op de Bergstraat 41 te Amersfoort, met als de zenderlocatie Limburg Stirumlaan 20. En dat blijkt weer het woonadres van zijn radiovriend OM van Dijk, die in 1938 PA0WT werd. In de oorlogsjaren slaagde OM Röell voor zijn beroepsopleiding Radio Technicus, zo lezen we in Radio Expres van augustus 1941.

Als oud HB lid van de NVIR werd hij afgevaardigd naar de oprichtingsconferentie in Hilversum. Hij was toen dus 32 jaar. Helaas staat hij abusievelijk in de notulen vermeld als Jhr. Roëll – PA0DW (“PA0DW” is een ander persoon). OM Röell verhuisde medio 1946 naar Leusden (B-46) en 1947 naar Bussum waar hij bestuurslid werd van de afdeling ’t Gooi. Tussen 1946 en 1948 was hij lid van het VERON traffic department. Hij was werkzaam bij de Uitgeverij de Muiderkring. Tot 1987 kwam zijn naam voor op het colofon van Radio Bulletin. Begonnen als adviseur / assistent redacteur en tot slot eindredacteur, maar velen zullen hem kennen van allerlei publicaties van radiotechnische artikelen. Zeer bekend is zijn boekje “Repareren doe het zelf”. OM Röell hield hobby en werk gescheiden, al zijn artikelen waren zonder vermelding van zijn radioroepletters PA0WG.

N.B. Zijn jongere broer Jhr. H.C.C. Röell (R208) was ook actief met radio. In CQ-NVIR uit 1939 lezen we dat hij een 5 meterband voorzetapparaat had ontworpen. Hij behaalde in 1946 zijn zendmachtiging met de roepletters PA0WJ, overigens liet hij deze in 1951 vervallen.

Slot

Waarom heb ik dat allemaal uitgezocht, zult u zich afvragen? Dat heeft allemaal te maken met het opzoeken rond het radioverzet in de tweede wereld oorlog. En dan kom je allerlei “bijvangsten” tegen. En als je dan ook nog de namen van verschillende mensen onthoud, kom je snel tot een verhaaltje, maar als u aanvullingen heeft, houd ik mij aan bevolen!
Rest mij een woord van dank uit te spreken aan Frank – PA3DTX voor het onvermoeibare speuren in archieven en op het internet. Gerard – PA0YDE voor het beschikbaar stellen van fotokopieën van de fraaie oude QSL kaarten. En “last but not least” onze algemeen voorzitter Remy – PA75AGF voor de inzage in zijn uitgebreide privé “PA0 database”.

In deze reeks zijn verschenen:

Aanloop tot de oprichting (1939 – 1945) van de VERON Amersfoort (deel 1)
De Amersfoortse VERON oprichtingsdelegatie (deel 2)
De eerste naoorlogse jaren van activiteit in de afdeling (regio) Amersfoort
(deel 3)
VERON afdeling Amersfoort tussen 1950–1970 (deel 4)
VERON afdeling Amersfoort tussen 1970–1977 (deel 5)

Bronnen:

  • (1) https://a03.veron.nl/de-oprichting-van-veron-amersfoort-a03/
  • (2) http://www.nvhr.nl/brands/Aetherkruiser.htm
  • “De wording van de Veron” – notulenboekje november 1945
  • Verslag van de lezing “60 jaar VERON” Dick Rollema – PA0SE
  • 50 jaar VERON, 100 jaar radio – van D. W. Rollema (PAoSE)
  • Historische QSL-kaarten verzameling Gerard Nieboer – PA0YDE
  • 2015 – 70 jaar VERON serie “het ontstaan van de VERON” – PA3AGF (PA0AGF)
  • https://a03.veron.nl/ tab: afdeling > archief
  • https://a03.veron.nl/ tab: afdeling > Uit de oude doos
  • https://archiefeemland.courant.nu/issue/ADA/1942-01-01/edition/null/page/541?query=J.%20Petrie&sort=relevance
  • https://archiefeemland.courant.nu/periodicals/ADA
  • http://nvhrbiblio.nl/biblio/tijdschrift/Radio%20Expres/1930/Radio%20Expres%201930-02-OCR.pdf
  • https://www.genealogieonline.nl/stamboom-pasman/I67758.php
  • Enceclopedea voor de luisteraar van 1939
  • https://docplayer.nl/26952488-Veron-bekerjachten-en-vossejagersconferenties.html
  • https://ardf.veron.nl/wp-content/uploads/Documenten/Vossenjachten_-_Bekerjachten_(1935-1965).pdf
  • https://www.oldtimersclub.info/otc_sk.html
  • https://www.cryptomuseum.com/manuf/nrp/files/nrp_40.pdf