Door Eddy Krijger – PA0RSM
Met het oog op ons 75-jarig bestaan, heb ik samen met onze archivaris Frank van Hamersveld – PA3DTX, gepoogd de omstandigheden te schetsen waaronder onze VERON afdeling is ontstaan.
Inhoud:
 |
Hoofdstuk 1 – Aanloop tot de oprichting (1939 – 1945)
|
|
|
Zendexamens voor de oorlog |
|
|
De Amersfoortse machtiginghouders |
|
|
De vooroorlogse Amersfoortse onderafdelingen |
|
|
Aanloop tot de oprichting (1945) |
|
|
De Radioconferentie te Hilversum |
|
|
Meer over de Amersfoortse oprichtingsdelegatie |
|
|
Liquidatie van de oude verenigingen N.V.V.R., N.V.I.R. en V.U.K.A. |
|
|
De eerste jaren (1945 – 1947) |
|
|
Zendexamens na de oorlog |
|
Hoofdstuk 2 – Wie waren onze eerste naoorlogse radioamateurs en waar kwamen ze vandaan?
|
|
|
Leden toestroom |
|
|
De “omstreken” van de VERON afdeling Amersfoort |
|
|
Luisteramateurs |
|
|
Trivia |
|
|
Beroepsmatige radiomensen en wetenschappers |
|
|
Raakvlak wetenschap met praktijk |
|
|
Radiozendamateurs |
|
|
Ballotage |
|
|
Activiteiten van de VERON afdeling Amersfoort |
|
|
Bijeenkomsten |
|
|
Activiteit / Lezingen – gespreksonderwerpen |
|
|
Artikelen van onze afdelingsleden in de Electron (jaargang-blz.) |
|
|
Trivia |
|
Slot
|
|
Bronnen
|
Hoofdstuk 1 – Aanloop tot de oprichting (1939 – 1945)
Met het oog op ons 75-jarig bestaan, heb ik samen met onze archivaris Frank van Hamersveld (PA3DTX), gepoogd de omstandigheden te schetsen waaronder onze VERON afdeling is ontstaan.
Alles begint natuurlijk met radioamateurs en/of geïnteresseerden. Immers zonder leden geen vereniging. Buiten de Vereniging Arbeiders Radio Amateurs (VARA omroep) telde Nederland drie “echte” radioamateur-verenigingen. Hun namen lees ik in “de wording van de VERON” uit 1945:
- N.V.V.R. (de Nederlandsche Vereeniging Voor Radiotelegrafie) opgericht in 1916.
- N.V.I.R. (de Nederlandsche Vereeniging voor Internationaal Radioamateurisme) opgericht in 1928.
- V.U.K.A. (de Vereenigde Ultra-Kortegolf Amateurs) opgericht in 1934.
Zendexamens voor de oorlog
Het allereerste zendexamen vóór de oorlog werd gehouden op 19 augustus 1929. Ik heb kunnen herleiden dat toen een minimum leeftijd van 18 jaar gold voor een persoonlijke zendmachtiging.
Het laatst gehouden zendexamen vóór de oorlog was op 12 april 1939. Alhoewel voor begin juli nog een examen werd aangekondigd:
|
Examens Radioamateurs (Radio Expres – 16 juni 1939)
Begin Juli a.s. zal wederom examen worden gehouden tot het verkrijgen van een amateur-radiozendmachtiging of een verklaring van bevoegdheid tot het bedienen van een amateur-
radio-zendinrichting. Het examen zal in het gebouw Scheveningscheweg 6 te ’s-Gravenhage worden afgenomen en te 19 uur aanvangen. Aanmelding dient te geschieden uiterlijk Maandag 26 Juni 1939. Zij, die aan dit examen wenschen deel te nemen, moeten hun verzoek om een zend-vergunning richten tot den Minister van Binnenlandsche Zaken, of om een verklaring van bevoegdheid tot den Directeur-Generaal der P.T.T.
|
Of dit aangekondigde zendexamen, van begin juli, nog door is gegaan is mij niet gebleken, wel vond ik de volgende berichten:
|
De amateurbanden voor oorlogsdoeleinden (Radio Expres – 6 october 1939)
Nu in de oorlogvoerende landen en ook in de meeste neutrale landen in Europa het gebruik
van amateurzenders tijdelijk is stopgezet, zijn de golfbanden, die voor de amateurs waren gereserveerd, rustige open plekken in de frequentieschaal geworden. Daarvan werd door de
Polen te Warschau na het onklaar worden hunner omroepzenders gebruik gemaakt om een noodzender in den 40 m-band in werking te stellen, waarmede o.a. ook berichten naar Engeland werden doorgegeven. Men schijnt te moeten verwachten, dat de oorlogvoerenden ook verder voor noodzenders frequenties in de amateurbanden zullen gaan kiezen. Tijdens den burgeroorlog in Spanje hebben de belligerenten aldaar dit ook reeds gedaan, ofschoon de banden toen niet eens „vrij” waren. Voor de amateurzenders zit er uit den aard der zaak een kwade kant aan dit „tijdelijk leenen” van hun golflengten.
|
|
Voorloopig geen examens voor radiozendamateurs
(Radio Expres – 20 october 1939)
In verband met de schorsing van het gebruik van particuliere radiozendinrichtingen, zullen voor-loopig geen examens tot het verkrijgen van een amateur-radio-zendinrichting worden gehouden. Aan een eventueel besluit, om de examens opnieuw te houden, zal tijdig in de pers bekendheid worden verleend.
|
Op 2 december 1939 werden alle zendmachtigingen ingetrokken. Bekend is dat er toen ongeveer 455 radioamateurs een zendmachtiging hadden.
De concentratie of spreiding over Nederland is te zien op het bijgevoegde landkaartje.
De Amersfoortse machtiginghouders
Volgens de zendmachtigingenlijst uit 1939 woonde er veertien personen daarvan in onze regio Amersfoort en omstreken.
| ROEPLETTERS |
NAAM |
ADRES |
WOONPLAATS |
| PA0AX |
T.T. Winkler Jr. |
Westerlaan 41 |
DE BILT |
| PA0FG |
H. A. Fugers |
Kerkstraat 3 |
SOEST |
| PA0FT |
F.E.J. Thijssen |
Gregoriuslaan 16 |
BILTHOVEN |
| PA0KE |
J.A. Koster |
Soembastraat 17 |
AMERSFOORT |
| PA0KSK |
I.G. Knottnerus Jr. |
Vosseveldlaan 35 |
SOEST |
| PA0MJ |
J. Fortuin |
Woestijgerweg 142 |
AMERSFOORT |
| PA0OE |
F. Bennik Jr. |
Kamp 29 |
AMERSFOORT |
| PA0QF |
P.M. Huybregsen |
Stationsweg 517 |
WOUDENBERG |
| PA0RJ |
R.J. Brettschneider |
Lt. Koppenlaan 5 |
SOESTERBERG |
| PA0TH |
Th. A. van Keulen |
F 55 – (nu: Hamersveldseweg 67) |
HAMERSVELD |
| PA0WC |
W. H. de Beaufort |
Bergstraat 41 |
AMERSFOORT |
| PA0WD |
W. S. F. Draisma |
Stationstraat 53 |
AMERSFOORT |
| PA0WG |
Jhr. P.J.H. Röell |
p.a. Bergstraat 41 |
AMERSFOORT |
| PA0WT |
J. M. F. A. van Dijk |
Van Limburg Stirumlaan 20 |
AMERSFOORT |
De vooroorlogse Amersfoortse onderafdelingen
De NVVR heeft de langste ontstaansgeschiedenis, met ook een afdeling in Amersfoort, dat valt op te maken uit de eerste vermelding in Radio Expres van 19 april 1923.
De andere ontstonden kennelijk door een behoefte aan andere doelstellingen. Hier waren voornamelijk leden van de NVIR actief (tenminste acht van de dertien hierboven genoemde zendamateurs). Maar de NVIR onderafdeling Amersfoort, hield op 7 december 1937 al haar eerste bijeenkomst, dat valt op te maken uit het blad CQ-NVIR van december 1937.
Onderafdeeling Amersfoort.
Zooals bekend, is de Afd. Centrum in onderafdeelingen gesplitst. De eerste bijeenkomst van de onderafd. Amersfoort — bestaande uit de hams in Amersfoort, Baarn, Soest, — Woudenberg en Leusden — werd gehouden in Café „Bosch en Heide” (aan den weg Amersfoort-Doorn) op den 7en dezer. Alhoewel lang niet allen aanwezig waren, heerschte er een enthousiaste stemming.
KSK had allerlei brochures van Amerikaansche firma’s medegebracht, welke met kwistige hand onder de aanwezigen „ter inzage” verspreid werden! Ook wist ondergeteekende beslag te leggen op een paar afleveringen van QST! Onderwerpen van bespreking waren o.a. „Luchtbescherming” en 5 meter activiteit.
Zoo werd afgesproken, om alle hams van de onderafd. aan te sporen tot het bouwen resp. in bedrijf stellen van 5 m apparatuur (ongestuurde zenders zullen “taboe” zijn, hi!), zoodat we binnen niet al te langen tijd op bepaalde tijden naast de maandelijksche visual-QSO’s ook „ragchewparties” kunnen houden ! pse hw, om’s ?
Tenslotte werd besloten, om geregeld elken derden Maandag van de maand te vergaderen, op dezelfde plaats en tijd.
Thans verwachten wij allen dus op 17 Jan. a.s. om 8 uur n.m. in Café „Bosch en Heide”, gelegen aan den weg Doorn-Amersfoort, plm. 100 m Zuidelijker dan Hotel „Waterloo”’.
WG |
In een krantenknipsel uit het Amersfoorts Dagblad van 1939, lees ik de oprichting van een echte lokale NVIR afdeling in Amersfoort.
|
Afdeeling Amersfoort.
Daar zich den laatsten tijd in Amersfoort en omgeving de behoefte deed gevoelen om een echte Afdeeling der N.V.I.R. te vormen, is thans op 27 Maart jl. deze Afdeeling officieel opgericht. Het Bestuur bestaat uit:
PA0KSK, voorzitter, PA0WG secretaris-penningmeester en PA0KE commissaris.
Wij wenschen onze nieuwe Afdeeling veel succes en zijn ervan overtuigd dat het onder fb leiding niet anders dan uitstekend moet gaan.
HOOFDBESTUUR. (4 – 1939)
|
De VUKA was in onze regio als “afdeling Centrum” actief en is opgericht 16 december 1939.
|
3. Afd. “Centrum”
De lezers zullen wel vreemd opkijken, omdat hier voor het eerst wordt gesproken van afd. “Centrum”. Maar een drukfout is het niet. Tot ons genoegen kunnen we mededeelen dat op 16 Dec. de afd. “Centrum”, na lang wik ken en wegen, is opgericht. Ondanks het zeer slechte weer waren toch een 15-tal liefhebber komen opdagen, en er werden spijkers met koppen geslagen. Nadat de oprichting een feit was geworden werd het volgende voorlopige bestuur gekozen: Voorz. W. F. Engel; Secr H. J. L Poort; Penn. L. H. R. v. d. Woude.
OM Tjebbes hielp ons uit de moeilijkheid van een geschikt vergaderlokaal. Met voortvarendheid is gewerkt aan de afd. shack: Boulevard 1, Zeist. Alle leden aan het werk om onze afdeeling sterk te maken !!
H. J. L Poort, secr.
|
Deze VUKA afdeling hield bijeenkomsten bij de leden thuis, zo zie ik in de verschillende afdelingsberichten.
|
Afd. Centrum op 5-1-1941.
Toen ondergeteekende op de juiste tijd in Amersfoort voor het huis van OM Engel arriveerde, stonden vóór het huis een aantal leden te wachten met de mededeeling, dat onze voorzitter niet aanwezig was! Daar stonden we met ons allen in de kou, wat nu?
Edoch, als de nood het hoogst is, is de redding nabij. Dat bleek ook nu weer, want zie, daar kwam OM Visser als onze reddende engel opdagen, en bood toen aan om de vergadering in zijn shack te houden, welk aanbod met groote vreugde werd begroet.
Aldus ging het illustere gezelschap den kortsten weg naar het hulis van L-400, die ons dwars door een soort oerwoud leidde, wat aan enkelen de opmerking ontlokte, dat het wel een Vossejacht leek.
Eenmaal aangekomen opende OM Hamel de vergadering welke nu in snel tempo werd afgewerkt. Na de voorlezing van de notulen volgde een demonstratie van een fb. ontvanger van OM de Vries, welke zeer veel belangstelling trok, temeer, daar de resultaten werden bereikt met een antenne, die haastiglijk werd gefabriceerd door de shack en de garage.
Hierna hield OM Hamel het vervolg van zijn lezing over Accu’s, waarna de pauze volgde. Hier wachtte ons weer een verrassing, want de OW van OM Visser vergastte ieder op een tweetal koppen thee, ondanks het feit, dat zij er heel niet op gerekend had, bezoek te krijgen. Hulde aan deze OW.
Na de pauze demonstreerde OM Choufour een zeer handig lampenmeetapparaat, waarvan we natuurlijk een beschrijving verwachten in Vuka-Nieuws.
Hierna volgde nog een gezellig onderling qso, waarna OM Engel die later was komen opdagen, de vergadering sloot. De Secr.
|
De naam van het Amersfoortse VUKA lid 059, dhr. W.F. Engel jr. met zijn foto erbij, is een zeer interessante archief vondst!
|
Nuttige wenken voor amateurs
Maandelijkse revue van tips en wenken op radiogebied, ingezonden door lezers. die ook gaarne het hunne bijdragen in de samenstelling van ons lijfblad VUKA-NIEUWS
WEES ACTIEF! Doe mee en stuur ons Uwe bijdrage voor deze rubriek !Op deze wijze werkt gij mede aan Uw eigen radioblad!
 1. Cement voor cones-reparatie.
Daar het tegenwoordig moeilijk is om aan materiaal te komen, zal ik hier iets vertellen van mijn ervaringen bij het repareeren van conussen van electrodynamische luidsprekers.
Wanneer conus-cement niet in den handel verkrijgbaar is, dan kunnen we dit zelf gemakkelijk maken door celluloid op te lossen in aceton. Celluloid kunnen we verkrijgen door bijv. een oude tandenborstel te sloopen of een ander voorwerp van celluloid te nemen. Dit celluloid knippen we in zoo klein mogelijke stukjes. Is aceton niet verkrijgbaar bij de drogist of apotheker, dan hebben we nog een kansje, dat een parfumeriezaak nog eenige voorraad heeft, aangezien aceton een artikel is, dat ook door yl’s wordt gebruikt ter verwijdering van oude nagellak. . .
Deze oplossing moet zoo dun zijn, dat het met een kwastje is te bestrijken. De samen te voegen deelen moeten eerst goed schoongemaakt worden; vervolgens bestrijken we deze eenmaal met de opgeloste celluloid. Is het nu iets droog geworden, dan bestrijken wij het nogmaals. Deze twee laagjes laten we eerst goed drogen. dan pas wordt een derde laagje aangebracht.
W. F. Engel Jr.. L-059, Amersfoort. (VUKA – 10-1941)
|
Uit alles blijkt dat hij zeer actief was in het organiseren van allerlei activiteiten. Zo noemt hij zich bij een door hem opgerichte Fotoclub “manager” (en ik maar denken dat dit woord in “onze tijd” gebruikelijk was . . . Hi).
Zoals bekend werden in de mobilisatietijd alle zendmachtigingen door de Nederlandse overheid ingetrokken. De bezetter deed daar eind 1941 “nog een schepje boven op”. Alle drie radioamateurverenigingen werden onder toezicht gesteld, zo lees ik in het Amersfoorts Dagblad van 27 november 1941. De NVIR en de andere verenigingen (VUKA en NVVR) bleven op papier nog wel bestaan.
Per 1 Januari 1942 werden onze verenigingen onder druk van den bezetter opgeheven en hun bezittingen in beslag genomen, zodat het verenigingsverband was verbroken.
Aanloop tot de oprichting (1945)
Na de oorlog viel waar te nemen dat men eerst in het bevrijdde zuiden en hoofdzakelijk in de grote steden op energieke wijze een poging waagde om aldaar te komen tot één amateurcentrum, waarin iedere radioman uit de betreffende omgeving onmiddellijk zijn plaats zag. Dat wilde dus zeggen dat in die centra, in feite nieuwe afdelingen waren gevormd, dat of niet onder een voorlopige naam, waarbij de N.V.R.A. en de N.U.R.A, die later in de N.V.R.A. is overgegaan, een meer landelijke actie voerden.
De N.U.R.A. (Nederlandsche Unie van Radio Amateurs) is kort na de bevrijding van Amersfoort door de eerder genoemde W.F. Engel jr. opgericht. In het verslag van de lezing “60 jaar VERON” uitgesproken door Dick Rollema – PA0SE op de DvdRA lezen we:
|
In Amersfoort heeft het lid Engel van de VUKA de “Nederlandse Unie van Radio Amateurs”, NURA, opgericht en zich met een circulaire tot alle leden van de VUKA gericht. Naar verluidt heeft hij reeds 350 aanmeldingen ontvangen.
|
Dat “lid Engel van de VUKA” was in 1941 de voorzitter van de afdeling Centrum. Hij bezat kennelijk een ledenlijst van de landelijke VUKA; want hij schreef wel vaker alle VUKA leden aan voor een van zijn activiteiten.
De Radioconferentie te Hilversum
Op 20 en 21 oktober 1945 werd er een Amateur – Radioconferentie in Hilversum gehouden. Dit om alle lokale initiatieven op één lijn te krijgen. De NURA werd niet als zodanig in de notulen genoemd, maar wel in het voorwoord van het boekje “de wording van de VERON”. Uitgenodigd werden de (oud) bestuursleden van alle vooroorlogse regionale radioamateur afdelingen.
In de notulen van de oprichtingsvergadering van de VERON lees ik de samenstelling van onze delegatie vanuit Amersfoort:
- ex-VUKA afd. Centrum: W.F. Engel Jr. (had geen radioroepletters);
- ex- NVIR afd. Amersfoort: F. Bennik – PA0OE;
- J.M.F.A. van Dijk – PA0WT;
- J. Fortuin – PA0MJ;
- NVIR HB-lid Jhr. P.J.H. Roëll – PA0WG (call abusievelijk in de notulen vermeld als PA0DW)
Honderd afgevaardigden uit het hele land wisten de weg naar Hilversum te vinden. Dat was in 1945, vanwege de oorlogsschade aan bruggen en wegen, een behoorlijke logistieke operatie. Veel afgevaardigde werden ondergebracht bij Gooise medeamateurs. Voor onze Amersfoortse delegatie was de afstand nog redelijk overbrugbaar.
Ter illustratie voeg ik een detail van een oude ANWB kaart uit 1946 bij. Opvallend is dat de kortste route tussen onze twee steden nauwelijks veranderd is.
Meer over de Amersfoortse oprichtingsdelegatie
In het eerste gedeelte over de oprichting van onze afdeling ging ik nader in op onze afdelings-bestuursleden “van het eerste uur”, maar bij het doorvorsen van allerlei archiefstukken, samen met onze Frank (PA3DTX), stuitte we op een aantal dwarsverbanden. Deze zijn te leuk om ze te terzijde te leggen. Ik heb ze gegroepeerd rondom “onze” delegatie die in oktober 1945 naar Hilversum werd afgevaardigd. Wie waren ze, wat waren de omstandigheden, waar woonde ze en hoe oud waren ze toen? In alfabetische volgorde zijn de namen, hun oude roepletters en leeftijd :
- F. Bennik Jr. – PA0OE (35 jaar)
- J.M.F.A. van Dijk – PA0WT (32 jaar)
- W.F. Engel Jr. (26 jaar)
- J. Fortuin – PA0MJ (35 jaar)
- Jhr. P.J.H. Röell – PA0WG (32 jaar)
Rond “die oude roepletters” een woordje vooraf; ten tijde van de conferentie waren persoonlijke zendmachtigingen nog niet teruggegeven. De vermelde roepletters van de gedelegeerden zijn dus indicatief. Immers, op 2 december 1939 waren alle zendmachtigingen ingetrokken. En voor de teruggave van die zendmachtiging moest een verzoek worden ingediend via de VERON aan de PTT.
In juni 1946 werd het radio reglement opnieuw bekrachtigd is door HM de koningin. Zij die daarvoor in aanmerking kwamen (*) ontvingen opnieuw hun zendmachtiging.
|
(*) Soms werd een verzoek afgewezen “wegens onvaderlandslievend gedrag gedurende de bezettingsjaren en de daaraan voorafgaande periode, bijvoorbeeld in de vorm van actief lidmaatschap van de NSB” zo lees ik in het standaardwerk “vijftig jaar VERON, honderd jaar
radio” van D. W. Rollema (PA0SE).
|
F. Bennik – PA0OE (35 jaar)
Officiële naam “Frederik”, deed in 1930 zendexamen en was dus een zendamateur van de eerste uren. Volgens zijn QSL kaart woonde toen in Bergen NH. In de NVIR lijst in 1938 lees ik z’n nieuwe adres op Kamp 29 te Amersfoort. Ten tijde van de conferentie was OM Bennik 35 jaar.
OM Bennik was tussen 1950 – 1957 lid van de VERON vossenjachtcommissie. In het boekje van Jan Hoek – PA0JNH over de Vossenjachten – Bekerjachten (1935-1965) lezen we:
|
“OM Bennik – PA0OE, die de vader is van het huidige bekerjachtsysteem genoemd kan worden, wil zelf de uitslag van de slotjacht 1957 bekend maken en tevens zijn tranen tonen bij deze begrafenis.”
|
In 1953 reisde hij samen met Bob Manheim – PA0BT naar het watersnood rampgebied, maar de extra hulp was toen niet meer nodig. Op 20 november 1971 is hij in Amersfoort overleden, waarna zijn roepletters zijn vervallen.
J.M.F.A. van Dijk – PA0WT (32 jaar)
“Joop” voor zijn radiovrienden, woonde op de van Limburg Stirumlaan 20 (1) in Amersfoort. Hij was een fervent radioamateur en bezat patenten op radio uitvindingen. Op zijn huisadres waren enkele bedrijfjes gevestigd. Tevens kende hij OM Röell – PA0WG goed, omdat die -in 1937- zijn woonadres als zenderlocatie mocht gebruiken. OM van Dijk behaalde in 1938 zelf zijn zendexamen. In 1947 had hij het initiatief genomen tot de oprichting van een RADAR proefstation te Noordwijk aan Zee. Zijn roepletters verhuisde op 1957 naar QTH Noordwijk aan Zee. In het Amersfoortse adresboek van 1959 stond het oude adres nog op zijn naam. Hij had ook een huis te Mont-sur-Rolle in Zwitserland waar hij in 1973 is overleden, waarna de roepletters PA0WT zijn vervallen.
W.F. Engel Jr. (26 jaar)
Geboren in 1919 werd Willem Frederik, voor zijn vrienden “Wim” genoemd. Hij woonde op adres van zijn ouders aan de van Hogendorplaan 7 te Amersfoort. Hij was luisteramateur met de VUKA SWL registratie L-059 en had dus (nog) geen zendmachtiging. Hij was oud-voorzitter van de Amersfoortse VUKA afdeling Centrum. Na de oorlog richtte hij de Nederlandse Unie van Radio Amateurs (N.U.R.A.) op. Bij de oprichting van onze VERON afdeling werd hij secretaris, maar vertrok in 1946 naar Nederlands-Indië. Hij werkte daar als regio manager voor Philips. Kwam in 1950 terug naar Nederland, trouwde en emigreerde met vrouw en zoontje naar Nieuw-Zeeland. Hij overleed daar in 1994. Zijn zoon werd kennelijk al vroeg door vaders radiovirus aangestoken; zoonlief behaalde daar zijn zendmachtiging ZL1BKM.
J. Fortuin – PA0MJ (35 jaar)
Jacobus, “Koos” geboren in 1912 te Maassluis, deed zijn zendexamen in 1937. In 1939 staat PA0MJ geregistreerd op het adres Woestijgerweg 142. Hij stond vermeld als “radio-technieker” in de Amersfoortse adressengids van 1940. Op 19 december 1940 gaf hij een demonstratie en voordracht bij de VUKA afd. Centrum over het verschil tussen AM en FM.
In 1953 was hij samen met PA0PWS tijdens de watersnoodramp actief als “station MJ/A”.
In het december nummer van het Electron 1951 lezen wij in het artikeltje “De bekerjachten in 1951” dat OM Fortuin ook een paar jaar lid van de vossenjacht-commissie is geweest. Vanaf 1953 t/m 1961 was OM Fortuin voorzitter van onze VERON afdeling Amersfoort. Tevens was hij van 1958 tot 1964 voorzitter van landelijke VERON Vossenjacht- en Bekerjachtcommissie. OM Fortuin overleed op 22 maart 1965. De roepletters vervielen in 1965.
Jhr. P.J.H. Röell – PA0WG (32 jaar)
Volledig uitgeschreven Jonkheer Pieter Jan Hendrik Röell. De familienaam, van de adellijke tak Röell – de Beaufort, wordt vaak foutief afgedrukt als “Roëll” of “Roell”. Dit is kennelijk als gevolg van typografische beperkingen. De “Ö” is namelijk in Nederland een niet veel voorkomende letter. OM Röell is geboren in Soest en woonde op Huize Schuttershoef te Leusden. Studeerde op het Gemeentelijk Gymnasium. In 1931 slaagde hij op 18 jarige leeftijd voor zijn zendmachtiging. Zijn roepletters PA0WG werden ingeschreven op Leusden. OM Röell was een warm voorstander van selectieve ontvangers, zoals de super hetrodyne, zo staat er in CQ-NVIR te lezen. In de NVIR zendmachtigingenlijst van 1938 woonde hij kennelijk in bij zijn familie W.H. de Beaufort op de Bergstraat 41 te Amersfoort, met als de zenderlocatie Limburg Stirumlaan 20. En dat blijkt weer het woonadres van zijn radiovriend OM van Dijk, die in 1938 PA0WT werd. In de oorlogsjaren slaagde OM Röell voor zijn beroepopleiding Radio Technicus, zo lezen we in Radio Expres van augustus 1941.
Als oud HB lid van de NVIR werd hij afgevaardigd naar de oprichtingsconferentie in Hilversum. Hij was toen dus 32 jaar. Helaas staat hij abusievelijk in de notulen vermeld als Jhr. Roëll – PA0DW (“PA0DW” is een ander persoon). OM Röell verhuisde medio 1946 naar Leusden (B-46) en 1947 naar Bussum waar hij bestuurslid werd van de afdeling ’t Gooi. Tussen 1946 en 1948 was hij lid van het VERON traffic department. Hij was werkzaam bij de Uitgeverij de Muiderkring. Tot 1987 kwam zijn naam voor op het colofon van Radio Bulletin. Begonnen als adviseur / assistent redacteur en tot slot eindredacteur, maar velen zullen hem kennen van allerlei publicaties van radiotechnische artikelen. Zeer bekend is zijn boekje “Repareren doe het zelf”. OM Röell hield hobby en werk gescheiden, al zijn artikelen waren zonder vermelding van zijn radioroepletters PA0WG.
N.B. Zijn jongere broer Jhr. H.C.C. Röell (R208) was ook actief met radio. In CQ-NVIR uit 1939 lezen we dat hij een 5 meterband voorzetapparaat had ontworpen. Hij behaalde in 1946 zijn zendmachtiging met de roepletters PA0WJ, overigens liet hij deze in 1951
vervallen.
Onze “streekadel op de Utrechtse heuvelrug” had veel grondstukken. Het landgoed “den Treek” (voor velen bekend bij de vossenjagers) behoorde hen destijds toe.
Jhr. E.C.A. de Jonge – PA0WAC uit Doorn was –via de familie de Beaufort- verwant aan de familie Röell.
Liquidatie van de oude verenigingen N.V.V.R., V.U.K.A. en N.V.I.R.
In 1946 zijn de oude verenigingen, nadat de N.V.V.R. (statuten van de N.V.V.R. waren voor 29 jaar aangegaan, welke termijn per 19 maart 1945 afliep en destijds niet opnieuw is aangevraagd, zodat deze vereniging dus feitelijk reeds eerder opgehouden had te bestaan), hebben besturen en leden van de V.U.K.A. en N.V.I.R. op 7 en 8 september 1946 in buitengewone algemene ledenvergaderingen te Utrecht besloten, de oude verenigingen te liquideren, en alle bezittingen over te dragen aan de V.E.R.O.N.
De eerste jaren (1945 – 1947)
Het oprichtingsbestuur van de VERON afdeling Amersfoort, zoals we kunnen lezen is de bestuursamenstelling in 1945, 1946 en 1947 divers.
| jaartal |
voorzitter |
secretaris |
penningmeester |
| 1945 |
|
W.F. Engel jr. |
|
| 1946 |
J.A. Koster – PA0KE |
J.Petrie – PA0PU |
A. Pothoven / Th. van Keulen – PA0TH |
| 1947 |
J.A. Koster – PA0KE |
R. S. Manheim – PA0BT |
Th. van Keulen- PA0TH |
De vermelde amateurs zonder roepletters waren voor mij het lastigst te traceren. Maar gelukkig bood Frank – PA3DTX en het Archief Eemland uitkomst; allereerst met adreslijsten. Hierdoor kon ik toch nog enigszins nagaan wie deze mensen waren. Met mijn kennis van nu, zou ik zo’n oprichtingsbestuur een “zakenkabinet” noemen.
W.F. Engel jr.
Geboren in 1919, woonde op adres van ouders, van Hogendorplaan 7 te Amersfoort. Zijn vader W.F. Engel sr. overleed in 1944 als gevolg van een verkeersongeval. In 1946 vertrok hij naar het buitenland. Dhr. Engel jr. was oud-voorzitter van de VUKA afdeling Centrum en oprichter van de naoorlogse NURA. Bij de opstart van de VERON afdeling Amersfoort was hij twee maanden secretaris en contactpersoon. Zijn bestuurstaak is overgedragen aan OM Koster (PA0KE) zo lees ik in de Electron van januari 1946.
J. Petrie – PA0PU
was Elektrotechnisch Ingenieur, woonde tijdens de oorlog op de Huijgenslaan 43 te Amersfoort. In de callijst van 1946 is zijn adres de Johan van Oldebarneveldtlaan 35. Dhr. Petrie werd in 1946 afdelingssecretaris. In 1947 werd het secretarisschap overgedragen aan OM R.S. Manheim – PA0BT.
A. Pothoven
Was van beroep procuratiehouder en woonde op de Bergstraat 2 en woonde samen met zijn broer die hier een IJzerwaren- en gereedschaphandel had. Hij heeft in 1946 als penningmeester de financiële basis gelegd, en daarna overgedragen aan OM Th. A. van Keulen – PA0TH.
J.A. Koster – PA0KE
Woonde aan de Soembastraat 7 te Amersfoort. Was voor de oorlog wijkleider bij de Amersfoortse Luchtbescherming. Zo lees ik in een pamflet uit het boek Amersfoort ’40 – ’45. (De vader van “onze W.F. Engel jr.” was overigens het hoofd van de Amersfoortse Luchtbeschermings Dienst.) Van 1946 tot 1951 was PA0KE voorzitter van de VERON afd. Amersfoort. In 1952 droeg hij het voorzitterschap over aan OM. F. Bennik jr. – PA0OE. Op 23 november 1960 is OM. Koster is op 73 jarige leeftijd overleden.
Th. A. van Keulen – PA0TH
Theo was een van onze oldtimers die reeds voor 1936 actief was. Was penningmeester van 1946 – 1950 en woonde op Kruiskamp 2 te Amersfoort. Geboren in 1911 te Hamersveld, haalde in 1929 zijn onderwijzersakte. Was hier verbonden aan het Buitengewoon Lager Onderwijs. In 1929 was hij als PA0TH al actief met de radiohobby. In Radio Express van januari 1930 vond ik een beschrijving over zijn zelfbouw voedingsapparaat. In mijn artikel “Radio zendgroep activiteiten in Amersfoort en omstreken” staat de brief voor hem over de financiële vergoeding voor zijn (verloren geraakte) ingevorderde zendinstallatie. In 1951 droeg hij zijn penningmeesterschap over aan OM P.M. Simons – PA0PWS. Is daarna verhuisd via Kortenhoef, naar Oss waar hij 14 juni 1987 is overleden.
R.S. Manheim – PA0BT
Onder zijn radiovrienden bekend als Bob, was van 1947 – 1951 afdelingssecretaris en woonde in die tijd in Nijkerk. Hij droeg in 1952 het secretariaat over aan OM B. Kerkhof – PA0QI.
De call PA0BT verkreeg hij na de oorlog. Voor de oorlog behoorde deze call toe aan een andere radioamateur in Texel. In 1953 reisde hij samen met OM Fredrik Bennik – PA0E naar het watersnood rampgebied, maar de extra hulp was toen niet meer nodig.
Velen zullen Bob nog herinneren van zijn lezing in 2007. Bob overleed op 22 april 2012 op de gezegende leeftijd van 90 jaren. Het door onze afdeling geschreven “in memoriam” neem ik graag gedeeltelijk over.
De liefde voor Azië zat in zijn bloed. In de periode 1959 – 1961 werkte hij bij Philips India met als woonplaats Calcutta. Ook na zijn werk heeft hij er veel gereisd – met name in India en Thailand – en lezingen gegeven. Hij woonde er met zijn toenmalige echtgenote, zijn dochter en zoon.
Doordat Bob’s gezichtsvermogen achteruit ging is op zeker moment de radiohobby op een laag pitje komen te staan. In 2007 heeft Bob binnen onze afdeling nog wel een presentatie gegeven over “antennestand”, zijn zelfbouw antenne-indicator aangevuld met verhalen uit de “oude doos”. Zijn echtgenote, met wie hij 57 jaar gelukkig getrouwd is geweest, begeleidde hem toen.
Naoorlogse Zendmachtigingen
Op 2 december 1939 werden alle zendmachtigingen ingetrokken, maar in het Electron van mei 1946 lezen wij over het eerste examen:
|
Het eerste examen!
Het is soms moeilijk om naast de ongetwijfeld aanwezige bewijzen. dat wij steeds meer normale toestanden bereiken, het feit te aanvaarden, dat dit ook geldt voor onze hobby, voor het zendamateurisme.
Elken dag opnieuw verheugen wij ons er over, dat dit inderdaad zóó is en dat het ons op grond van onzen staat van dienst en onze vriendschappelijke relaties met de autoriteiten thans vergund is, weer bijna geheel “normaal” doen. Een nieuw bewijs voor de sympathie der overheid was voor ons o.a. het eerste examen voor zendamateurs, dat op Maandag 8 April in het gebouw van den Radio-Controledienst te Den Haag heeft plaats gehad.
Met vreugde hebben wij kunnen constateren, dat de moffen wel de gordijnen en bijna den geheelen verderen inhoud van dit gebouw hebben kunnen wegslepen, maar niet den correcten en toch vriendschappelijken geest, die hier heerscht. De eischen voor dit examen, die reeds lang voor den oorlog door bekwame ambtenaren waren uitgestippeld, zijn, zooals bekend, in overleg tusschen P.T.T. en V.E. R.O.N. onveranderd gelaten: het zijn inderdaad ook o.i. minimum eischen voor het beoefenen van een hobby, die sooveel zelfdiscipline en verantwoordelijkheidsgevoel vergt, als de onze.
Wat wij als V.E.R.O.N.-„waarnemers” minder prettig vonden is dit: van de vier “slachtoffers” kwamen er maar twee naar Den Haag, die kennelijk onvoldoende waren voorbereid. Het resultaat bleef dan ook niet uit ondanks de buitengewoon tegemoetkomende houding van den voorzitter der examencommisie; de beide heeren keerden met achterlating van een illusie en vijf gulden huiswaarts.
Laten wij hieruit de leer trekken: grondige voorbereiding voor de werkelijk niet overdreven eischen van het examen is beslist noodzakelijk. Maak er geen kansspelletje van in de: geest van “misschien haal ik het wel, als ze me per toeval iets vragen, wat ik al weet …”! Een hobby, die in staat is, volwassen menschen tientallen jaren te boeien, is het waard, goed voorbereid te worden.
Den betrokken heeren van den RCD zegt de V.E.R.O.N. dank voor de meer dan welverdiende medewerking. Het begin der zend-examens heeft de band tusschen P.T.T. en V.E.R.O.N. wederom hechter gemaakt.
BR.
|
Meer over de Amersfoortse VERON oprichtingsdelegatie
In het eerste gedeelte over de oprichting van onze afdeling ging ik nader in op onze afdelingsbestuursleden “van het eerste uur”, maar bij het doorvorsen van allerlei archiefstukken, samen met onze Frank – PA3DTX, stuitte we op een aantal dwarsverbanden. Deze zijn te leuk om ze te terzijde te leggen. Ik heb ze gegroepeerd rondom “onze” delegatie die in oktober 1945 naar Hilversum werd afgevaardigd. Wie waren ze, wat waren de omstandigheden, waar woonde ze en hoe oud waren ze toen?
Rond die omstandigheden een woordje vooraf; ten tijde van de conferentie waren persoonlijke zendmachtigingen nog niet teruggegeven. De vermelde roepletters van de gedelegeerden zijn dus indicatief. Immers, op 2 december 1939 waren alle zendmachtigingen ingetrokken. En voor de teruggave van die zendmachtiging moest een verzoek worden ingediend via de VERON aan de PTT. In juni 1946 werd het radio reglement opnieuw bekrachtigd is door HM de koningin. Zij die daarvoor in aanmerking kwamen (*) ontvingen opnieuw hun zendmachtiging.
|
(*) Soms werd een verzoek afgewezen “wegens onvaderlandslievend gedrag gedurende de bezettingsjaren en de daaraan voorafgaande periode, bijvoorbeeld in de vorm van actief lidmaatschap van de NSB” zo lees ik in het standaardwerk “vijftig jaar VERON, honderd jaar radio” van D. W. Rollema – PA0SE.
|
Zendexamens na de oorlog
Na de oorlog werd het eerste zendexamen gehouden op 8 april 1946. In de Electron van mei 1946 lezen wij over het eerste examen:
|
Het eerste examen!
Het is soms moeilijk om naast de ongetwijfeld aanwezige bewijzen, dat wij steeds meer normale toestanden bereiken, het feit te aanvaarden, dat dit ook geldt voor onze hobby, voor het zend-amateurisme. Elken dag opnieuw verheugen wij ons er over, dat dit inderdaad zóó is en dat het ons op grond van onzen staat van dienst en onze vriendschappelijke relaties met de autoriteiten thans vergund is, weer bijna geheel “normaal” doen. Een nieuw bewijs voor de sympathie der overheid was voor ons o.a. het eerste examen voor zendamateurs, dat op Maandag 8 April in het gebouw van den Radio-Controledienst te Den Haag heeft plaats gehad.
Met vreugde hebben wij kunnen constateren, dat de moffen wel de gordijnen en bijna den geheelen verderen inhoud van dit gebouw hebben kunnen wegslepen, maar niet den correcten en toch vriendschappelijken geest, die hier heerscht. De eischen voor dit examen, die reeds lang voor den oorlog door bekwame ambtenaren waren uitgestippeld, zijn, zooals bekend, in overleg tusschen P.T.T. en V.E. R.O.N. onveranderd gelaten: het zijn inderdaad ook o.i. minimum eischen voor het beoefenen van een hobby, die sooveel zelfdiscipline en verantwoordelijkheidsgevoel vergt, als de onze.
Wat wij als V.E.R.O.N.- „waarnemers” minder prettig vonden is dit: van de vier “slachtoffers” kwamen er maar twee naar Den Haag, die kennelijk onvoldoende waren voorbereid. Het resultaat bleef dan ook niet uit ondanks de buitengewoon tegemoetkomende houding van den voorzitter der examencommisie; de beide heeren keerden met achterlating van een illusie en vijf gulden huiswaarts.
Laten wij hieruit de leer trekken: grondige voorbereiding voor de werkelijk niet overdreven eischen van het examen is beslist noodzakelijk. Maak er geen kansspelletje van in de: geest van “misschien haal ik het wel, als ze me per toeval iets vragen, wat ik al weet …”! Een hobby, die in staat is, volwassen menschen tientallen jaren te boeien, is het waard, goed voorbereid te worden.
Den betrokken heeren van den RCD zegt de V.E.R.O.N. dank voor de meer dan welverdiende medewerking. Het begin der zend-examens heeft de band tusschen P.T.T. en V.E.R.O.N. wederom hechter gemaakt.
|
Hoofdstuk 2 – Wie waren onze eerste naoorlogse radioamateurs en waar kwamen ze vandaan?
Bij haar oprichting moest de VERON “uit de vijver vissen” van de oude groeperingen rond zendamateurs, luisteramateurs en beroepsmatige radiomensen.
In dit schematisch overzicht is ook zien dat tussen 1942-1945, op last van de bezetter, alle verenigingsactiviteiten werden ontbonden. Na de oprichting van de VERON werden de amateurverenigingen NVVR, NVIR en VUKA officieel opgeheven.
Leden toestroom
De leden van NVVR, NIVR en VUKA traden “automatisch” toe tot de nieuw gevormde VERON. In feite was de toelating gebaseerd op het lidmaatschap van de “latende vereniging”. De toewijzing aan een afdeling ging in eerste instantie op basis van woonplaats of persoonlijke voorkeur. Helaas heb ik geen ledenlijsten van die eerste periode op internet gevonden.
De “omstreken” van de VERON afdeling Amersfoort
Met de oprichting van de VERON kwam er een gebiedsherindeling onder de nieuwe afdelingen. Voor de afdeling Amersfoort vallen de grenzen nu globaal samen met het gebied tussen de oostelijke flank van de Utrechtse heuvelrug en de westelijke Veluwe. Eigenlijk kwam onze afdelingsgrens ongeveer te liggen op de waterscheiding rond de Gelderse Vallei en het Eemdal. Dit betekende onder andere dat bijvoorbeeld Zeist, de Bilt, Bilthoven, naar de VERON afdeling Centrum (Utrecht) overgingen.
Concreet bestaat onze afdeling nu uit o.a.: Achterveld, Amersfoort, Baarn, Barneveld, Bunschoten-Spakenburg, De Glind, Den Dolder, Doorn, Eemdijk, Eemnes, Ermelo, Harderwijk, Hierden, Hoevelaken, Hoogland, Hooglanderveen, Huis ter Heide (Utr.), Lage Vuursche, Langbroek, Leersum, Leusden, Maarn, Maarsbergen, Nijkerk (Gld.), Nijkerkerveen, Putten, Soest, Scherpenzeel, Soesterberg, Stoutenburg, Terschuur, Voorthuizen, Woudenberg, Zeewolde en Zwartebroek.
Tussen 1945 en 1946 waren er officieel alleen luisteramateurs, dus begin ik als eerste met de leden aanwas binnen deze groep. Dus gevleugeld gezegde in de radiowereld is “eerst luisteren, dan zenden” was toen helemaal van toepassing.
Luisteramateurs
Voor de oorlog waren er ook in onze regio een aantal luisteramateurs bekend. Afhankelijk van de vereniging waarvan ze lid waren hadden ze een andere voorloopletter als luisternummer, zo schrijft Gerard – PA1AT (v/h PA0YDE) aan mij:
- LP-nummers zijn lid van de NVVR
- R-nummers zijn lid van de NVIR
- L-nummers zijn lid van de VUKA
Onze vooroorlogse luisteramateurs waren:
| L-059 |
W.F. Engel jr |
van Hoogendorplaan 7 |
Amersfoort |
| L-132 |
J.C. Tjebbes |
Boulevard 4 |
Zeist |
| enR045 |
P.M. Huybregsen |
Vlasakkerweg 52c |
Amersfoort |
| PAr050 |
G.A. van Mechelen |
G. van Stellingwerfstraat 87 |
Amersfoort |
| R208 |
Jhr. H.C.C. Röell |
Huize Schuttershoef |
Leusden |
| R270 |
H.A. Fugers |
Kerkstraat 3 |
Soest |
|
In Nederland waren vóór den oorlog vele kortegolf luisterstations. Bij de eene vereeniging werden zij met een R, bij de andere met een L of BL aangeduid, gevolgd door drie of vier cijfers. Het Hoofdbestuur heeft gemeend niet een van de oude letters te moeten overnemen, doch tot de voor Nederland geldende afkorting NL over te gaan. Voor ons beteekent dat: “Nederlandsch Luisterstation”, terwijl deze afkorting ook door de Engelsch sprekende landen zal worden begrepen. Ook den strijd om lage nummers willen wij niet doen ontbranden, derhalve beginnen wij met de uitgave van:
NL- 101
Aanvragen voor een luisternummer moeten worden gericht tot VERON, Postbus 125, Hilversum, met in den linkerbovenhoek van de envelop de letters NL. De aanvragen worden naar volgorde van ontvangst behandeld, dus wie het eerst aanvraagt, krijgt ook het eerste een nummer toegewezen.
Electron – februari 1946
|
Een luisteramateur kreeg als VERON-lid het bekende NL-nummer.
Dit is “ons” eerste lijstje van 1945 – 1950:
| NL205 |
L.W. Staalberg |
Kapelweg 68 |
Amersfoort |
| NL245 |
D. Th. v.d. Berg |
Denstraat 8 |
Amersfoort |
| NL378 |
K. Knobbe |
Kelnarystraat 8 |
Putten |
| NL463 |
A. Lodema |
Borneostraat 12 |
Baarn |
| NL663 |
E.C.A. de Jonge |
Amersfoortseweg 60 |
Doorn |
| NL750 |
C. van Dijk Jr. |
Van Zuilen van Nieveltlaan 67 |
Barneveld |
| NL782 |
P.R. Lensselink |
Nieuwe weg 18 |
Eemnes |
Luisteramateurs werden vaak zendamateur. Uit de “PA0-database” van Remy Denker – PA0AGF lees ik de volgende mutaties tot 1950 voor onze regio:
| LP013 |
PA0PU |
1937 – 1977 |
J. Petrie |
Amersfoort |
| enR045 |
PA0QF |
1929 – 1989sk |
P.M. Huybregsen |
Amersfoort |
| PAr050 |
PA0FG |
1938 – 1958 |
H.A. Fugers |
Soest |
| R208 |
PA0WJ |
1946 – 1951 |
Jhr H.C.C. Röell |
Leusden |
| NL463 |
PA0LO |
1948 – 1961 |
A. Lodema |
Baarn |
| NL663 |
PA0WAC |
1949 – 1987sk |
Jhr E.C.A. de Jonge |
Doorn |
Trivia:
Deze “L. Staalberg” is onze luisteramateur NL205 en “School Steehouwer” is beter bekend als het gerenommeerde “Radio Instituut Steehouwer”.
|
 Radio Instituut Steehouwer
Voor de mondelinge dag- en avondcursussen voor de vakken: Radiotelegrafist ter koopvaardij/bij de luchtvaart (Rijkscertificaat); Radiotechnicus (diploma N.R.G.); Radiomonteur (diploma N.R.G.); Radioamateur (Rijksdiploma); Radioreparateur (diploma V.E.V.); Radiodetailhandelaar (diploma V.E.V.).
|
Van OM Staalberg is geen PA0-registratie bekend, maar dat brengt mij meteen op de groep van beroepsmatige radiomensen.
Beroepsmatige radiomensen en wetenschappers
Deze, voor ons radioamateurs onderbelichtte, groep waren van oudsher vaak georganiseerd in het Nederlands Radio Genootschap, dat op 29 mei 1920 werd opgericht. Er bleek vroeger wel een onderlinge band te bestaan tussen de Nederlandse Vereniging voor Radiotelegrafie en het Nederlands Radio Genootschap, zo blijkt te op te maken uit dit schema met toelichting.
|
Ofschoon de NVVR en het NRG verschillend waren qua doelstelling en doelgroep was er sprake van overlap tussen beide clubs. De NVVR bezat een stevige wetenschappelijke component in bestuur en ledenbestand, bouwde aan een bibliotheek, onderhield ook buitenlandse wetenschappelijke relaties, bezat een commissie voor technischwetenschappelijk onderzoek en schreef prijsvragen uit als ‘een gedetailleerde constructietekening van een golfmeter voor gedempte zowel als ongedempte golven van 300 tot 12000 meter’. De Vereeniging en het Genootschap vulden elkaar aan. We zagen al dat H. Wesselius, prominent lid van de NVVR, tot het bestuur van het NRG toetrad. Een ander voorbeeld van de personele raakvlakken tussen beide organisaties is prof. dr. Cornelis Lodewijk van der Bilt. Hij was hoogleraar zwakstroomtechniek in Delft, betrokken bij de oprichting van de NVVR en daarmee een van de ‘voormannen met den breeden blik’. Hij was ook vanaf het eerste uur lid van het NRG en zou in 1931 de derde voorzitter van het Genootschap worden. Prominente amateurradiopioniers en NVVRers als de eerdergenoemden Idzerda, De Voogt en Koomans, werden meteen lid van het NRG. Laatstgenoemde was een fervent radioamateur, in 1908 gepromoveerd bij prof. Van der Bilt en in 1916 lid van het hoofdbestuur van de NVVR geworden. Hij was hoofd van het Bureau Proefnemingen, Onderzoek en Onderwijs van de Rijkstelegraaf toen hij in 1920 meteen lid werd van het NRG.33 Dat er relaties waren tussen beide clubs spreekt ook uit het gedenkboek dat ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de NVVR in 1926 werd uitgegeven. Verschillende prominente NRGers leverden een bijdrage. Hieronder waren voorzitter Elias, vicevoorzitter Van der Pol en penningmeester Dubois.
 Toelichting: De fascinatie voor radio deelden de NVVR en het NRG. Waar de NVVR zich vooral richtte op het radiogebruik door amateurs en hun bijdragen aan de radio technologische ontwikkelingen, focuste het NRG op de professioneelwetenschappelijke ontwikkeling van radio. Beide hadden hun eigen communicatiemiddelen. Beide waren ook ingebed in de internationale radiogemeenschap. In de jaren twintig was de scheidslijn tussen de werelden van de radioamateurs en de professionals echter niet scherp. Veel professionals waren als amateur begonnen. Deels viste de NVVR en het NRG in dezelfde ‘ledenvijver’. Het NRG wilde geen amateurs. De oudere NVVR wilde zijn professionals echter ook niet kwijt. Het zal in sommige gevallen tot loyaliteitskwesties bij leden hebben geleid. De overlap van interessegebieden bemoeilijkte pogingen tot afbakening.
Bron: Een geschiedenis van het Nederlands Elektronica en Radio Genootschap (NERG
|
Uit het voorgaande kan worden afgeleid dat als wetenschappers aspiraties hadden op radioamateurgebied, zij dat dan deden vanuit een radioamateurvereniging, zoals de NVVR, NVIR of VUKA en na de oorlog de VERON.
Voor de buitenwereld was het NRG voornamelijk bekend vanwege haar vakexamens Radio Monteur en Radio Technicus, die zelfs tijdens de bezettingstijd nog werden afgenomen.
In 1963 speelde Elektronica zo’n grote rol, dat het NRG de naam wijzigde in Nederlands Elektronica en Radio Genootschap (NERG). Maar op 13 december 2013 heeft het NERG besloten zich op te heffen. De activiteiten werden overgedragen aan de afdeling Telecommunicatie van het KIVI. Bij de opheffing bedroeg het aantal NERG leden circa 700 personen.
Van het NERG heb ik helaas geen ledenlijst kunnen vinden van vlak na de oorlog, maar er komen ongetwijfeld “dubbelleden” voor in onze VERON afdeling.
Raakvlak wetenschap met praktijk
Op 4 augustus 1927 het Wetenschappelijk Radio Fonds Veder opgericht, dat (kort samengevat) tot doel heeft “de bevordering van de ontwikkeling van de wetenschap en techniek op het gebied van radio-telegrafie, radio-telefonie en radio-televisie”.
Vandaag de dag kennen wij het “VEDER fonds” van de jaarlijkse prijsuitreiking aan de radioamateur van het jaar. Pas sinds 1963 wordt op voorstel van het hoofdbestuur van de VERON jaarlijks een “amateur van het jaar” benoemd. Deze ontvangt een wisselbeker en een oorkonde.
Binnen onze afdeling Amersfoort zijn er drie radioamateurs benoemd tot “radioamateur van het jaar”; te weten in 1988 Jaap van Nieuwkerk – PDoDBD en in 2008 Koos Sportel – PA3BJV en Hilde Sportel–Janssen – PA3EKW.
Met het VEDER fonds is de verwantschap tussen de beroepsmatige radiogebruiker, wetenschap en het radioamateurisme versterkt. Het bevestigd tevens de woorden “Experimenteel Radio Onderzoek” in onze verenigingsnaam.
Radiozendamateurs
Oude zendmachtigingshouders diende voor het terugkrijgen van hun oude roepletters een verzoek aan de PTT te richten via de VERON. De rol van de VERON was om organisatorische redenen zo lees ik in de Electron van januari 1946.
|
Aanvragen voor een zendmachtiging kunnen onmiddellijk worden ingediend via de V.E.R.O.N., Postbus 125, Hilversum; om organisatorische redenen is deze weg gekozen. De amateurs, die reeds voor den oorlog in het bezit zijn geweest van een zendmachtiging zullen in het algemeen geen nieuw examen behoeven te doen. Gegadigden voor een nieuwe zendmachtiging kunnen eveneens een verzoek tot het verkrijgen hiervan indienen, als zij van meening zijn, te voldoen aan de hiervoor door P.T.T. gestelde eischen. De afdeelingssecretarissen zullen aan• gegadigden deze eischen desgewenscht doen toekomen. Het houden van examens zal nog nader door P.T.T. worden vastgesteld.
Electron 1946/1 blz. 12
|
De beslissing tot toekenning van de oude persoonlijke roepletters lag uiteraard bij de PTT. Maar zoals eerder geschreven diende men wel van onbesproken gedrag geweest te zijn.
Vanaf het voorjaar in 1946 werden er ook weer radioamateurs zendexamens gehouden en kwamen er dus ook weer nieuwe roepletters bij. Actieve PA0-roepletters op enig moment geregistreerd in onze regio Amersfoort tussen 1945 en 1950.
| Call |
Naam |
QTH |
Licentie |
Vervallen |
| PA0OE |
F. Bennik jr |
Amersfoort |
1930 |
1971 |
| PA0QF |
P.M. Huijbregsen |
Amersfoort |
1931 |
1989 |
| PA0WG |
Jhr P.J.H. Röell |
Amersfoort |
1931 |
1982 |
| PA0KSK |
I.G. Knottnerus jr |
Soest |
1935 |
1999 |
| PA0KE |
J.A. Koster |
Amersfoort |
1936 |
1960 |
| PA0TH |
Th. A. van Keulen |
Amersfoort |
1936 |
1987 |
| PA0MJ |
J. Fortuin |
Amersfoort |
1937 |
1965 |
| PA0FG |
H.A. Fugers |
Soest |
1938 |
1958 |
| PA0WC |
W. H. de Beaufort |
Amersfoort |
1939 |
1952 |
| PA0WD/PA3BEP |
W.S.F. Draisma |
Amersfoort |
1938 |
1981 |
| PA0WT |
J.M.F.A. van Dijk |
Amersfoort |
1938 |
1973 |
| PA0ZR>VE1ABS |
P. Loose |
Amersfoort |
1939 |
1951 |
| PA0FM |
H.M. Maas |
Amersfoort |
1946 |
1954 |
| PA0PU |
J. Petrie |
Amersfoort |
1946 |
1977 |
| PA0QE |
H.G. Koffijberg |
Ermelo |
1946 |
>1989 |
| PA0QR |
J.H. de Goede |
Amersfoort |
1946 |
1973 |
| PA0WJ |
Jhr H.C.C. Röell |
Leusden |
1946 |
1951 |
| PA0DV |
D. de Vries |
Ermelo |
1947 |
1977 |
| PA0ADJ |
A. Derksen |
Amersfoort |
1947 |
1980 |
| PA0LO |
A. Lodema |
Baarn |
1947 |
1961 |
| PA0BT |
R.S. Manheim |
Nijkerk |
1948 |
2012 |
| PA0BRG |
J.W.P. v.d. Berg |
Amersfoort |
1948 |
1960 |
| PA0RZ |
P.W. Slavenburg |
Leusden |
1948 |
2011 |
| PA0YV |
G. van der Woude |
Voorthuizen |
1948 |
1979 |
| PA0WAC |
Jhr E.C.A. de Jonge |
Doorn |
1949 |
1987 |
| PA0AAF |
A.A.F Lagewey |
Amersfoort |
1950 |
1952 |
| PA0QI |
B. Kerkhoff |
Soest |
1950 |
1957 |
Ledenaantallen per 31 januari. Helaas zijn van 1947 geen gegevens bekend. N.B. ons ledenaantal schommelde in de jaren ’50 en ’60 rond de vijftig.
Ballotage
|
Door het besluit van de 5e VR•vergadering worden in ’t vervolg iedere maand nieuwe leden ter ballotage opgenomen in “Electron”. Volgens het H.H. Reglement dienen bezwaren tegen toetreden binnen 14 dagen na het verschijnen van dit blad bij het betreffende afdelingsbestuur te worden ingediend.
(Electron 1947 oktober, blz. 369)
|
Medio 1947 werd voor nieuwe leden een ballotage ingevoerd en landelijk bekend gesteld. Voor die tijd meldde men zich aan bij de afdeling. Dit valt af te leiden uit de oude Electron’s.
De leden aanwas tussen 1947 en 1950 in onze regio:
- 1947/8 C. P. Israël-v. d. Zee, Hertog Hendriklaan 5A, Baarn
- 1948/2 J. Kortes, Leusderweg 170, Amersfoort.; C. A. v. d. Pol, Oude Soesterweg 91, Amersfoort
- 1948/4 Dubiez, ’t Stort Zuid 11
- 1948/7 van Rekkum, Sanatorium “Sonnegloren” Soest
- 1948/10 H. Jole, Braamweg 108, Soest.
- 1948/12 Visser, Amersfoortschestraatweg 108, Soesterberg
- 1949/3 Koelewijn, Dorpstraat 24, Bunschoten; de heer Simons, Stadhouderslaan 17a, Soestdijk
- 1949/6 Kpl. H. K. de Boer, Leerl. S.R.O.P. Du Moulinkazerne, Soesterberg
- 1950/1 F. de Groot, Brabantsestraat 15; B. Kerkhoff, Lange Brinkweg 49e, Soest
- 1950/3 N. Hilberts, Westerstraat 16; F. Verkaik, Stephensonstraat 65
- 1950/4 Nijveldt Jr. Schimmelpenninckstraat 64-a
- 1951/1 A. F. H. de Roo, P. J. Troelstralaan 34, Amersfoort; E. Th. Smink, Aldegondestr. 53, Amersfoort
Activiteiten van de VERON afdeling Amersfoort
Bijeenkomsten
Met ingang van 19 december 1945 worden op de derde dinsdag maandelijks bijeenkomsten gehouden, kennelijk nodigt men uit via een convocatie want in de Electron lees ik nergens waar en hoe laat de afdelingsavonden gehouden werden, maar er zijn wel regelmatig in de krant hiervan aankondigingen te vinden (archief Eemland) en werden gehouden in het Volksgebouw (Snouckaertlaan in Amersfoort). Na afloop werden ze overigens wel beschreven in Electron onder “Afdeelingsberichten”, omdat veel sprekers elders in het land ook werden uitgenodigd, geef ik toch even een kleine niet complete opsomming uit de Electron (jaar/maand):
Activiteit / Lezingen – gespreksonderwerpen
- 1945/12 OM Fortuin – PA0MJ verschil AM/FM
- 1946/1 bestuursverkiezing – zendvergunningen en maatregelen tegen ongeoorloofd zenden
- 1946/3 verslag VR, verkoop onderdelen voor Radiofonds, causerie over antennes door de OM Petrie
- 1946/4 toepassingsmogelijkheid van een 4330 kHz kristal door OM Bennik
- 1946/5 Huishoudelijke Vergadering – voordracht over “Negatieve Terugkoppeling” door OM Fortuin
- 1946/6 vermelding eerste zendexamen: geslaagd H. de Goede – PA0QR, Eemstraat 82 en OM van Leeuwen demonstratie RNW Stereofonische uitzending
1946/7 OM Huis – PA0AD wat komt er technisch voor kijken bij omroepuitzending- 1946/8 praatavond
- 1946/10 lezing Peilontvangers door OM Petrie
- 1946/11 ledenvergadering
- 1946/12 OM Manheim causerie over “Tegenkoppeling”
- 1947/1 bijeenkomst met 19 leden, demonstratie ontvanger van OM de Goede – PA0QR – bestuursverkiezing en verslag van een excursie van 14 personen naar van der Heem (Den Haag)
- 1947/1 excursie 14 personen naar van der Heem – Den Haag
- 1947/3 OM van Weel PTT grote aantallen telefoongesprekken via UKG verbindingen
- 1947/5 voordracht H.C.C. Roëll – radar praktijk (AD) – Volksgebouw
- 1947/6 super heterodyne principe (AD) – Volksgebouw
- 1948/1 Televisie in Engeland (AD) – Volksgebouw
- 1948/10 OM Huis lezing reportages in het omroepbedrijf
- 1948/12 OM Koch causerie over reparatie van radiobuizen
- 1949/11 OM Donk PTT mobilofoon in de 4 meter band
- 1949/12 OM Arends Oscillator frequentie stabiliteit
- 1950/12 OM Veldkamp een demonstratie met de “Solovox”
- 1946-359 Op 3 Oct. arriveerde per dubbeldeksautobus OM J. Petrie uit Amersfoort in het jachtgebied van de afd. Apeldoorn. Tesamen met zijn jachtgenoot OM Bennik, oOE, slaagde hij er in als eerste “De Bouwhof” binnen te dringen en werden eerste bij deze vossenjacht te Apeldoorn
- 1947-22 OM Petrie wordt 7e in Zutphen
- 1947-158 vermeld dat OM Petrie lid is van de vossenjachtcommissie
- 1947-234 Aankondiging bekerjacht op 24 augustus (Précisiejacht) Amersfoort.
- 1947 -363 Verslag vossenjacht van de Precisie-Bekerjacht van 24 augustus te Amersfoort
- 1950 -259 Zondag 18 juni. Verzamelplaats: Restaurant “De Mof”
|
Afd. Amersfoort.
Bekerjacht voor district Centrum op 28 Augustus (1949). De secretaris van de afd. Amersfoort deelt mede, dat op 28 Augustus in het district Centrum een bekerjacht zal worden gehouden. Vos wordt PA0MJ. De startplaats is: hotel “de Mof”, op de weg Amersfoort naar Woudenberg. Start om 11 uur. Prima jachtterrein!
|
|
De tweede bekerjacht, georganiseerd door de afdeling Amersfoort zal op Zondag 18 Juni (1950) gehouden worden. De verzamelplaats is het Restaurant “de Mof” aan de Rijksweg Amersfoort-Woudenberg.
|
Artikelen van onze afdelingsleden in de Electron (jaargang-blz.)
- 1946-38 Apparatuur voor 5 en 10 – OM Röell (PA0WG)
- 1947-57 Hams in ’t centrum. Opgelet! – OM Röell – PA0WG
- 1947-73 Een variabele kritsaloscillator – OM Bennik – PA0OE
- • 1947-120 Een eenvoudige Frequentiestandaard – OM Röell (PA0WG)
- 1948-176 Zekeringen, minder dan 6 A, in de shack – J. A. Koster – PA0KE
- 1948-176 Steeksleutel voor moertjes – J. A. Koster – PA0KE
- 1948-228 Antenneproblemen – J. A. Koster – PA0KE
- 1949-449 Ongedempte trillingen: Werken met Duitse stations – Fortuin – PA0MJ, Amersfoort
Trivia
- Voor de eerste VR op 9 maart 1946 heeft de delegatie vanuit Groningen onderdak gevonden in Amersfoort.
|
In Memoriam
Steef Waardenburg
Op 26 Augustus (1946) overleed te Soest Steef Waardenburg in den leeftijd van 21 jaar.
Reeds langen tijd aan zijn bed gekluisterd, leefde hij in de overtuiging, dat hij beter zou worden …
Hij was sterk in zijn vak geïnteresseerd en knutselde op zijn ziekbed nog zooveel hij kon. Zag het er naar uit, dat in zijn ziekte een aanmerkelijke verbetering zou komen, het heeft niet mogen zijn. Het einde van dit jonge leven kwam zeer plotseling.
BESTUUR AFD. AMERSFOORT. (Electron 1946 – blz. 364)
|
|
 Nieuws uit Amersfoort: Het gezin van OM J. W. P. van den Berg, PA0BRG is op 26 Mei (1950) verrijkt met een zoon: Dick Simon. Onze gelukwensen!
|
|
IN MEMORIAM
Na langdurige ziekte is van ons heengegaan ons lid, de heer
J. L. TERBRUGGEN
21 November 1948
Het bestuur van de afdeling Amersfoort
|
Slot
Waarom heb ik ook dat weer allemaal uitgezocht, zult u zich afvragen? Dat heeft toch allemaal te maken met het opzoeken rond het radioverzet in de tweede wereld oorlog. En dan kom je allerlei “bijvangsten” tegen. En als je dan ook nog de namen van verschillende mensen onthoud, kom je snel tot een verhaaltje, maar als u aanvullingen heeft, houd ik mij aan bevolen!
Rest mij een woord van dank uit te spreken aan Frank – PA3DTX voor het onvermoeibare speuren in archieven en op het internet. Gerard Nieboer – PA1AT voor het beschikbaar stellen van fotokopieën van de fraaie oude QSL kaarten. En “last but not least” onze algemeen voorzitter Remy Denker – PA0AGF voor de inzage in zijn uitgebreide privé “PA0- database”.
Bronnen:
- (1) http://www.nvhr.nl/brands/Aetherkruiser.htm
- “De wording van de Veron” – notulenboekje november 1945
- Verslag van de lezing “60 jaar VERON” Dick Rollema – PA0SE
- 50 jaar VERON, 100 jaar radio – van D. W. Rollema – PA0SE
- Historische QSL-kaarten verzameling Gerard Nieboer – PA1AT
- 2015 – 70 jaar VERON serie “het ontstaan van de VERON” – PA3AGF (PA0AGF)
- Maandblad Electron (1945 – 1950)
- https://a03.veron.nl/ tab: afdeling > archief
- https://a03.veron.nl/ tab: afdeling > Uit de oude doos
- https://archiefeemland.nl
- http://www.vederfonds.org/
- https://www.kivi.nl/afdelingen/telecommunicatie/nerg/archief-nerg-tijdschriften-nederlands-electronica-en-radiogenootschap
- https://www.oldtimersclub.info/otc_sk.html
- Enceclopedea voor de luisteraar van 1939
- (1) http://www.nvhr.nl/brands/Aetherkruiser.htm
- https://archiefeemland.courant.nu/issue/ADA/1942-01-01/edition/null/page/541?query=J.%20Petrie&sort=relevance
- https://archiefeemland.courant.nu/periodicals/ADA
- http://nvhrbiblio.nl/biblio/tijdschrift/Radio%20Expres/1930/Radio%20Expres%201930-02-OCR.pdf
- https://www.genealogieonline.nl/stamboom-pasman/I67758.php
- https://docplayer.nl/26952488-Veron-bekerjachten-en-vossejagersconferenties.html
- https://ardf.veron.nl/wp-content/uploads/Documenten/Vossenjachten_-_Bekerjachten_(1935-1965).pdf
- https://www.oldtimersclub.info/otc_sk.html
- https://www.cryptomuseum.com/manuf/nrp/files/nrp_40.pdf
- VR-stukken archief Jan Hoek (PA0JNH)
Wout Koolstra (PAoPHK) 
Op het treinstationnetje van Laag-Soeren zag ik augustus 1937 voor het eerst een telegraaftoestel. Martin, zoontje van de stationschef, had gevraagd eens langs te komen. Hij was bijna 2 jaar ouder dan ik en hij zat al op het Lyceum in Zutphen. Zelf had ik net de lagere school verlaten; in september zou ik naar de ULO in De Steeg gaan.
Op en bij het station was veel te zien. De bediening van wissels, seinen en het meest interessante: de bediening van de spoorbomen. Een karweitje dat Martin graag op zich nam. Als een trein vertrokken was hanteerde de stationschef de seinsleutel en gaf zo een bericht in morsetekens via de lijn door naar het volgende station. Nieuwsgierig stond ik te kijken en als toelichting op wat hij vertelde seinde Martins vader mijn naam in morse naar het station in Dieren.
In 1937 herstelt het economisch leven zich weer enigszins na de treurige crisisjaren aan het begin van de dertiger jaren. Thuis knutsel ik met Mecano en eenvoudige elektro dozen. Lezen doe ik veel, vooral boeken van Viruly over het vliegen op Soesterberg en natuurlijk zijn dikke boek “We vlogen naar Indië”. In dat laatste boek over de KLM-vluchten in de beginperiode, komt ook de rol van de radiotelegrafist (marconist) naar voren. Al gauw stond het bij mij vast wat ik wilde worden.
Om toch radioberichten te kunnen ontvangen bouwde ik kristal-ontvangertjes. Voor de spoel en voor de (lange) antenne sloopte ik oude fietsdynamo’s om aan koperdraad te komen. Het verkrijgen van een stukje loodglanskristal (nodig voor de detectie) was vaak een hele toer, maar uiteindelijk konden we toch de BBC en Radio Oranje op 1500 meter ontvangen en zo het (goede) nieuws te horen. ‘Goed’ was maar betrekkelijk, want het zuiden van Nederland was wel bevrijd, maar de rest niet. Vooral het westen leed onder de hongerwinter. Af en toe werd de school, die aan ons huis grensde, in beslag genomen voor legereenheden. Uiteraard Duitse, maar toen de Canadezen omstreeks 24 april ons bevrijdden, werden zij de bewoners van de schoollokalen.
1 April 1946 was het clubje klaargestoomd; de één ging naar Leeuwarden, een ander naar Twente en een groepje (waaronder ik) werd op Schiphol geplaatst. Dat was me wat; eerst een kosthuis zoeken en daarna terug naar de barakken op Schiphol. Met collega Cees Bekkering ondergingen we samen de vuurdoop. Een avondverbinding met Frankfurt. Samen slaagden we erin een telegram binnen te krijgen, maar het was wel een hele klus. Gelukkig ging het de volgende dagen en weken beter.
Voor de verbinding met vliegtuigen in het Nederlands verkeersgebied hadden we het station op de lange golf, met roepnaam PHA en met vliegtuigen buiten dat verkeersgebied het kortegolfstation PHK. Al die verbindingen in morse. Het luchtverkeer boven Nederland werd geleid door verkeersleiders, die via de radiotelegrafisten hun opdrachten doorgaven aan de collega’s aan boord van het vliegtuig, die op hun beurt de informatie weer doorgaven aan de gezagvoerder. Radiotelefonie werd in die begin jaren na de oorlog nog weinig toegepast. Wel bij de plaatselijke verkeersleiding, op en om het luchtvaartterrein, “Schiphol Tower op 6440 kcs” en ook op de VHF frequentie 118.1 MHz.
Radar was er toen nog niet op de burgervliegvelden, maar er was wel een vernuftig systeem om bij slecht zicht vliegtuigen binnen te loodsen: het koers- en afstand systeem (QDM/QGE) Vanaf het (wacht)baken OA in Buiksloot werd het vliegtuig gepeild door PHA2, 500 meter voor baan 23 en door het station PHA5, midden in de landbouwgrond in de buurt van Zwanenburg, 7 km dwars van de aanvliegrichting. De man op PHA2 peilde het inkomende vliegtuig en gaf koers en afstand tot de landingsbaan door op “6400 kcs” (radiotelefonisch) aan de piloot. De afstand kon hij aflezen van een tabel, bij zijn peilapparaat, waarop cijfers stonden. Die cijfers werden hem doorgegeven (via een gewone lijnverbinding) op grond van de peilingen vanaf station PHA5. Vakmanschap en goede samenwerking tussen de mensen op PHA2 en PHA5 leidden tot uitstekende resultaten.
